طرحواره درمانی

آیا الگوهای فکری و رفتاری‌تان شما را از دستیابی به زندگی دلخواهتان دور نگه می‌دارند؟ طرحواره درمانی راهی نوین برای شکستن زنجیره‌های ذهنی و شروعی دوباره است. بیایید نگاهی عمیق‌تر به این روش تحول‌ساز بیندازیم.

1. آیا همیشه خود را در موقعیت‌های تکراری و آزاردهنده می‌بینید؟
2. آیا احساس می‌کنید الگوهای منفی در روابطتان تکرار می‌شوند؟
3. آیا در دستیابی به اهداف شخصی و شغلی‌تان با موانع ذهنی مواجه هستید؟
4. آیا از کودکی تجربه‌های تلخی داشته‌اید که هنوز بر زندگی‌تان تأثیر می‌گذارد؟
5. آیا خودتان را درگیر انتقاد از خود یا دیگران می‌بینید؟
6. آیا از احساسات ناخوشایند مثل اضطراب، افسردگی یا خشم به‌طور مداوم رنج می‌برید؟
7. آیا به دنبال راهی برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری خود هستید؟

اگر پاسخ شما به هر یک از این سوالات مثبت است، ممکن است طرحواره درمانی همان چیزی باشد که به دنبال آن هستید. در ادامه، با روش‌ها و تکنیک‌های این رویکرد آشنا می‌شویم و می‌آموزیم چگونه می‌توانیم از شر طرحواره‌های منفی خود رها شویم و زندگی‌ای شادتر و موفق‌تر بسازیم.

مقدمه ای برطرحواره ها

حتما قبل از ادامه مطلب ویدیو های مربوط به طرحواره درمانی را ببینید.

طرحواره ها چیست و چه ویژگی هایی دارد

چگونه طرحواره ها سرنوشت مارا تغییر میدهند

شیوه های درمان طرحواره ها

1. همیشه یه سری الگوهای تکراری تو زندگی‌ات داری که هر چی زور می‌زنی باز همون اتفاقا می‌افته؟ بیا با این دوره یه بار برای همیشه این زنجیره رو بشکن!
2. اگه توی رابطه‌هات یا حتی زندگی شخصی‌ات همش یه جاهایی گیر می‌کنی و نمی‌دونی چرا، این دوره دقیقاً واسه خودته! بیا باهم ریشه‌ی مشکلات رو پیدا کنیم.
3. از دست یه سری فکرای منفی و الگوهای قدیمی که همش خودتو توشون گیر می‌ندازی، خسته نشدی؟ بیا اینجا باهم تمومش کنیم!
4. تا حالا شده حس کنی یه چیزی تو ذهنت هی نمی‌ذاره تو زندگی و کارت پیشرفت کنی؟ این دوره می‌تونه اون چیزی که جلوتو می‌گیره رو پیدا و حل کنه.
5. همه تو زندگی‌شون یه طرحواره‌هایی دارن که نمی‌ذاره راحت زندگی کنن. بیا تو این دوره، قدم‌به‌قدم یاد بگیریم چطوری این طرحواره‌ها رو بشکنیم و راحت‌تر زندگی کنیم!

برای ثبت نام در دوره بر روی لینک روبرو کلیک کنید: خرید دوره طرحواره درمانی

طرحواره درمانی چیست

طرح‌واره‌ها قالب‌هایی هستند که از تولد در ذهن و شخصیت ما ایجاد شده‌اند و ما با آن‌ها دنیا را می‌بینیم و تمام روابط ما طبق این قالب‌ها رقم می‌خورند. مدل طرح‌واره‌درمانی توسط جفری یانگ ارائه شده است. یانگ می‌گوید که طرح‌واره‌های ناسازگار به خاطر تجربیات بد دوران کودکی ایجاد شده‌اند و این طرح‌واره‌ها به خاطر برآورده نشدن نیازهای کودکی ایجاد شده اند.

بسیاری از افرادی که رفتارهای مشکل آفرین دارند، در کودکی مورد ظلم قرار گرفته‌اند و بسیاری دیگر از افراد هم در خاطرشان نیست که کودکی شان چگونه بوده است. البته ممکن است بعضی از افراد هم در کودکی تجربیات خیلی خوبی داشته‌اند ولی اکنون مشکلات زیادی دارند. طرح‌واره‌ها به خاطر نوع تربیت ما و در عین حال به خاطر خلق و خوی ما ایجاد شده‌اند. شاید کسی در کودکی مشکلی نداشت ولی اکنون در بزرگسالی مشکلاتش بسیار باشد. باز هم این شخص به خاطر وجود تعدادی طرح‌واره این کارها را انجام می‌دهد.

کلمه طرحواره در حوزه های مختلفی بکار می رود. طرحواره به طور کلی به معنای ساختار ،قالب یا چهارچوب تعریف می شوند.

در طرحواره درمانی، یک طرحواره نمایانگر الگوهای فکری یا رفتاری است، که دسته‌های مختلف اطلاعات و روابط میان آن‌ها را سازماندهی می‌کند. همچنین طرحواره می‌تواند به عنوان یک ساختار روانی از ایده‌های پیش‌ساخته، یک چارچوب فکری برای ابعاد مختلف جهان و یا سیستمی برای سازمان دادن و درک کردن اطلاعات جدید تعریف شود.

یادتان باشد طرح‌واره‌ها یک سری پیش فرض درست می‌کنند که رفتار افراد طبق آن فرضیات شکل می‌گیرد. شخص معلولی را می‌شناختم که به صورت مادرزاد هر دو دستش از بالای آرنج قطع بودند و یکی از پاهایش هم مصنوعی بود، ولی نقاشی‌های زیبایی می‌کشید و در کار خود استاد بزرگی بود و او به همه‌ی افراد سالم امید و انگیزه می‌داد. او می‌گفت در مدرسه وقتی بچه‌ها بازی می‌کردند و من نمی‌توانستم بازی کنم، به خودم می‌گفتم نباید “کم بیاری.” پیش فرض‌های ذهنی این شخص به این صورت بوده است.

این طرح‌واره‌ها تبدیل به الگوهای ذهنی می‌شوند و ما با آن الگوها با دیگران ارتباط برقرار می‌کنیم. اگر قالب کیک به صورت مربعی باشد نباید انتظار داشته باشیم که کیک ما گرد شود.

طرحواره تمایل دارد که بدون تغییر باقی بماند، حتی در مقابل اطلاعات متناقضی که دریافت می‌کند.

طرحواره ها از چه زمانی آغاز می شود.

مدل طرح‌واره درمانی را علم ارتباطات می‌نامند . طرح‌واره‌ها مثل نقشه‌ی یک ساختمان هستند که بنای ساختمان طبق آن‌ها ساخته می‌شود. بعضی از افراد جذب افراد بی‌عاطفه می‌شوند، بعضی دیگر دنبال افراد قدرتمندی هستند که آن‌ها را نجات دهند، افراد دیگری هم در ارتباطات خود متمایل به افراد ضعیف‌تر هستند و گروهی هم از ارتباط ترس دارند.

این موارد به خاطر طرح واره‌های افراد است؛ یعنی طرح‌واره‌ها تعیین می‌کنند که ما چگونه با دیگران برخورد کنیم. طرح‌واره‌ها از همان ماه‌ها و سال‌های اول زندگی ایجاد شده‌اند. جفری یانگ (2001) بنیان‌گذار طرح‌واره‌درمانی باور دارد که ما در کودکی نیازهای هیجانی خاصی داشتیم و نوع برخوردی که والدین با این نیازها در آن سالهای دور ولی سرنوشت‌ساز داشتند باعث ایجاد طرح‌واره‌های مختلف در شخصیت ما شده است. روزهایی که شخصیت ما در حال شکل‌گیری بوده است. طرح‌واره‌ها هم به سرعت خود را بر شخصیت ما تحمیل کرده بودند.

در چه خانواده‌ای بزرگ شده‌ایم؟ پدر و مادر چه رفتاری با هم داشته‌اند؟ آیا ما را در آغوش می‌گرفتند؟ آیا احساس امنیت می‌کردیم؟ آیا به ما حس ارزشمندی داده‌اند؟ آیا ما را با دیگران مقایسه‌کرده‌اند و صدها سئوال دیگر. این‌ها همه طرح‌واره‌های ما را ساخته‌اند.

طرح‌واره‌ها به ما می‌گویند که چگونه خود و دیگران را نگاه کنیم؛ می‌گویند چگونه با دیگران رفتار کنیم و می‌گویند چگونه فکر کنیم و یا احساسات خود را چگونه بیان کنیم. بنابراین طرح‌واره‌ها تصاویر عمیقی در ناخودآگاه هستند که به صورت رفتار، گفتار، باور و احساس خود را نشان می‌دهند.

طرحواره ها معمولاً در ابتدای زندگی شکل می‌گیرند، به حرکت خود ادامه می‌دهند و خودشان را به تجربه‌های بعدی زندگی تحمیل می‌کنند ، نوع رفتار والدین و همچنین خلق و خوی خود کودک باعث شکل گیری این طرحواره ها می شود.

با دقت در طرحواره ها به ویژگی های زیر می رسیم.

1. اطلاعاتی خودکار و خارج از حیطه ی آگاهی هستند
2. اطلاعاتی تکرار شونده هستند
3. حالت موقعیتی ندارند ، همیشگی هستند و تکرار می شوند
4. الگوها یا درون مایه عمیق و فراگیر هستند
5. از خاطرات، هیجان‌ها، افکار و احساسات بدنی تشکیل شده‌اند
6. در دوران کودکی یا نوجوانی شکل گرفته اند
7. در طول زندگی تداوم دارند
8. درباره خود و در رابطه با دیگران هستند

وقتی طرحواره ها شکل می گیرند چکار کنیم

1. اولین کار این است که باعث می شود ما صرفا به مطالب خاصی توجه کنیم.(تاثیر بر فرآیند توجهی)
2. مورد دوم تاثیر در ذخیره کردن اطلاعات است.ما اطلاعاتی را ذخیره می کنیم که با طرحواره هایمان هماهنگ باشند(تاثیر بر ذخیره سازه انتخابی)
3. همچنین باعث می شود که ما اطلاعاتی را به یاد بیاوریم که مربوط به طرحواره هایمان است.(بازیابی انتخابی)

چرا به طرحواره درمانی نیاز داریم

طرحواره ها به صورت ناهشیار در ذهن ما قرار دارند ، دقیقا به همین دلیل هم هست که تکرار می شوند و به یک الگوی رفتاری در زندگی تبدیل می شوند .

اگر اینطور نبود و طرحواره ها در حوزه ی آگاهی ما بودند ، به راحتی می توانستیم از تکرار شدنشان اجتناب کنیم.روز های اولی که رانندگی یا گرفته اید را به خاطر بیاورید ، هماهنگ کردن بخش های مختلف رانندگی به شدت کار سختی به نظر می رسید اما هر چه بیشتر رانندگی کردید و این فعالیت تکرار شد ، در ذهن ناخودآگاه شما جای گرفته به طوری که دیگر حتی بدون فکر کردن نیز اینکار را انجام می دهید. دقیقا فایده ی طرحواره ها همین است ،هنگامی که اطلاعات به ناخودآگاه می روند و بدون نیاز به بدون نیاز به توجه و به صورت خودکار عمل می کنند،باعث می شود انرژی بسیار کمتری از ذهن ما گرفته شود و در واقع این راهیست که ذهن تنبل ما به کار می برد تا به موارد کمتری به طور همزمان توجه کند بنابراین می توان گفت که ما به طرحواره ها نیاز داریم. اما مشکل اصلی برای زمانی است که این اطلاعات درونی شده اشتباه باشند.

انواع طرحواره ها

1. طرحواره های سازگار
2. طرحواره های ناسازگار
3.  

دو عامل مهم باعث ایجاد طرحواره ها می شوند:

1. خلق وخوی کودک
2. نوع برخورد والدین با نیازهای هیجانی
3.  

طرحواره‌های ناسازگار اولیه؛ خشت اولی که کج گذاشته‌شده

شاید دانسته و ندانسته با ما بدرفتاری یا بی‌توجهی کرده‌‌باشند. شاید طرد، انتقاد بی‌رحمانه، حمایت افراطی و محرومیت را تجربه کرده‌باشیم.

این تجارب باعث طرحواره‌هایی بسازیم که دنیا را جایی منفی و خطرناک نشان می‌دهند  و زندگی را به کام‌مان تلخ می‌کنند.طرحواره‌های ناسازگار اولیه الگوهای دیرپا و ثابتی هستند که به ما آسیب می‌زنند و برای بقای خودشان می‌جنگند.آن‌ها باعث می‌شوند افکار منفی و احساسات دردناک داشته باشیم. روی انتخاب‌هایمان برای دوست‌یابی، اشتغال و ازدواج تاثیر می‌گذارند و ما را به تجارب و موقعیت‌هایی می‌کشند که طرحواره را محکم‌تر و محکم‌تر می‌کنند. آن‌ها هر واقعیتی را که نفی‌کننده خودشان باشد از چشم ما مخفی می‌کنند.

انواع تله های ناسازگار اولیه

در این بخش انواع طرحواره ها را به صورت جزیی و خلاصه مورد بررسی قرار میدهیم.

تله اطاعت ( طرحواره اطاعت)

اگر شما طرحواره اطاعت داشته باشید نیاز دارید عزیزان، دوستان، همکاران یا حتی غریبه‌ها‌ را خوشنود کنید. چون همیشه می‌خواهید مهربان و راحت باشید و قصد ریاکاری ندارید، حتی با کارهایی بی­اهمیت دیگران هم موافقت می‌کنید. ممکن است مستقل عمل کردن در کارهای کوچک و بزرگ برایتان دشوار باشد. به دیگران اجازه می‌دهید کم و بیش شما را کنترل کنند چون نمی‌خواهید بحثی پیش آید که طرف مقابلتان را ناراحت کند.

نظرتان را به روشنی بیان نمی‌کنید چون احساس می‌کنید چندان اهمیتی ندارد. برای اینکه تعارضی پیش نیاید، خشم­تان را پنهان می‌کنید. اما سرکوب خشم سبب می‌شود خشم، درون شما انباشته گردد و بعدا شکل‌ها‌ی مختلفی بروز کند: مثلا یا منفعلانه، مثل انتقام­های کوچک، غیبت کردن، کند عمل کردن، شکایت کردن؛ و یا به شکل انفجارهای بزرگی که از شما انتظار نمی­رود!

همچنین، جذب کسانی می‌شوید که بر شما تسلط پیدا می‌کنند، و در مورد شیوه رفتار و احساستان برای شما تصمیم می‌گیرند.

تله بازداری هیجانی (طرحواره بازداری هیجانی )

اگر در طرحواره بازداری هیجانی افتاده باشید نمی‌توانید احساسات و هیجانات خود را به صورت خودجوش بیان کنید. اینکه بگویید دیگران را دوست دارید و برایشان ارزش قائل هستید برایتان دشوار است. عقیده دارید که بهتر است ‌هیجاناتتان را پنهان کنید، و خودتان را (به خصوص زمانی که در جمع هستید) کنترل کنید. احتمالا پر از خشم و رنجی هستید که تاکنون آزادانه بیان نکرده اید. احساس می‌کنید مثل بمبی هستید که هر لحظه ممکن است منفجر شود، و به همین دلیل سعی می‌کنید احساساتتان را کنترل کنید. به طور کلی، شما به استدلال و منطق بیش از ‌هیجانات و احساسات اعتماد دارید.

تله شکست(طرحواره شکست)

به نظرتان برخی مهارت‌ها‌ و توانایی‌ها‌ی ضروری را ندارید و به همین دلیل احساس می‌کنید محکوم به شکست هستید. به خاطر ترس از شکست یاد گرفته­اید از چالش‌ها‌ی یا کارهای دشوار اجتناب کنید.

خودتان را با دیگران مقایسه می‌کنید و تصور می‌کنید یک بازنده­اید، به اندازه دیگران استعداد ندارید، و دیگران از شما برترند. احساس می‌کنید دیگران از شما موفق­تر هستند، و دستاوردهای خودتان را نمی‌بینید (چون تصور می‌کنید همیشه کسی هست که بهتر و موفق­تر از شماست(

اثر طرحواره شکست در زندگی قویا در محیط کار نمایان می‌شود. مثلا، ممکن است از پیشرفت در کار خود، انجام کارهای چالش­برانگیز، تعهد دادن یا خلاق بودن اجتناب کنید. گاهی برای جبران کردن احساس شکست سعی می‌کنید عالی و بی نقص عمل کنید. هر بار که شکست می‌خورید، باور بازنده بودن در شما تقویت می‌شود.

تله رهاشدگی

از اینکه کنترل زندگی­تان را از دست بدهید وحشت دارید و نگران هستید مبادا تنها بمانید. احساس می‌کنید عزیزانتان می‌میرند یا شما را ترک می‌کنند. از تنها ماندن ترس دارید و احتمالا به اطرافیانتان می‌چسبید، اما همزمان آن‌ها را از خودتان می رانید زیرا ترس شدیدتان مانند یک پیشگویی خود-کام­بخش عمل می‌کند.  و ناخواسته رفتارهایی می کنید که باعث قطع شده روابط تان می شود.

ترس از رها شدن اعتماد به نفس شما را کاهش می‌دهد، و به شکل تمایل به کنترل کردن دیگران، حسادت، و احساس مالکیت بروز می‌کند. جروبحث­های عادی یک رابطه شما را به شدت می‌ترساند و اطمینان می‌یابید که این رابطه پایدار نخواهد ماند.

در تفسیر نیت دیگران به راحتی دچار سوءبرداشت می‌شوید؛ اگر طرحواره رهاشدگی داشته باشید وقتی نا امید می‌شوید، دوست­تان را تهدید به جدایی می‌کنید، انگار می‌خواهید ثبات رابطه­تان را بسنجید. هر بار که یک رابطه را از دست می‌دهید، بیشتر باور می‌کنید که هیچ رابطه پایداری نخواهید یافت.

تله یا طرحواره تاییدطلبی

برایتان مهم است که همه، حتی غریبه‌ها‌، دوستتان داشته باشند و تمام تلاشتان را می‌کنید تا دیگران را خشنود کنید. گاهی از کسی که دوستش ندارید هم انتظار دارید شما را دوست داشته باشد. وقتی تصمیمی می‌گیرید به این فکر می‌کنید که آیا والدین، نامزد یا دوستانتان این تصمیم را می‌پذیرند یا خیر.

اگر طرحواره تایید طلبی دارید می‌ترسید کاری را به تنهایی انجام دهید چون نگرانید دیگران شما را مواخذه یا از شما انتقاد کنند. وقتی در جمعی قرار دارید سعی می‌کنید دیگران را راضی نگه دارید، و بسته به اینکه آن‌ها از چه جور آدمی خوششان بیاید، خودتان را به همان شکل تبدیل می‌کنید. امیدوارید که دیگران از شما خوششان بیاید و به همین دلیل از بحث کردن یا مخالفت کردن با آن‌ها اجتناب می‌کنید. ترس از رهاشدن شما را از بیان نظرتان منصرف می­کند؛ البته گاهی هم شدیدا با دیگران مخالف می‌کنید تا ببینید چقدر شما را می‌پذیرند. سبک پوشش شما خیلی محافظه­کارانه و به شیوه­ای کاملا پذیرفته شده است زیرا نمی‌خواهید با دیگران تفاوتی داشته باشید تا دیگران شما را بیگانه نپندارند.

برای اینکه دیگران تحسین­تان کنند به سختی تلاش می‌کنید. گاهی برای کسب رضایت و تایید دیگران به دنبال موفقیت، موقعیت اجتماعی، ثروت و زیبایی هستید. برایتان دشوار است که خودتان را به خاطر آنچه که هستید تحسین کنید، و نظر دیگران را معیار تایید خود می‌دانید.

تله بی اعتمادی بدرفتاری یا طرحواره بدرفتاری

اگر طرحواره بی اعتمادی دارید نگرانید که مبادا به شکلی مورد آسیب، خیانت، خشونت، سوءاستفاده یا بدرفتاری دیگران قرار بگیرید. معمولا احساس امنیت و اطمینان نمی‌کنید، و همیشه تهدیدهایی در روابط­تان می‌بینید. اعتماد کردن به دیگران برایتان دشوار است. به نیت دیگران شک دارید و احساس می‌کنید می‌خواهند فریبتان دهند. به کسی اجازه نمی‌دهید به شما نزدیک شود، و خودتان هم جرات نمی‌کنید در روابط­تان گشوده باشید. مراقب هستید و اطرافیانتان را می‌سنجید تا ببینید چقدر قابل اعتماد هستند. با این وجود جذب کسانی می‌شوید که با شما بدرفتاری می‌کنند و به آن‌ها اجازه می‌دهید شما را تهدید کنند.

طرحواره آمیختگی یا خود رشد نایافته

اگر طرحواره آمیختگی یا خود رشد نایافته را دارید به قدری با والدین یا نامزدتان آمیخته شده­ اید که احساس می‌کنید خودتان را نمی‌شناسید. مخالفت کردن با نظر والدین/نامزدتان برایتان دشوار است و معولا با آن‌ها موافقت می‌کنید. احساس می‌کنید والدین/نامزدتان درون شما زندگی می‌کنند، انگار که خودتان زندگی مستقلی ندارید. نمی‌دانید چه می‌خواهید، چه چیزی نیاز دارید، یا در مورد خودتان چه احساسی دارید زیرا همه وجودتان با دیگران آمیخته است. اگرچیزی از والدین/نامزدتان پنهان کنید، احساس گناه می‌کنید زیرا تصور می‌کنید دارید به آن‌ها خیانت می‌کنید یا آسیب می‌رسانید. نمی‌توانید به اندازه کافی از والدین­تان مسقل شوید.

تله بزرگ منشی یا طرحواره استحقاق بزرگ منشی

اگر طرحواره استحقاق دارید خودتان را شخص خاصی می‌پندارید و خط قرمزها را رد می‌کنید. نیازهای خودتان برایتان مهم­تر از نیازهای سایرین هستند. طلبکارید، دیگران را کنترل می‌کنید، و می‌خواهید هرجوری که دوست دارید رفتار کنید. مقاومت کردن در برابر چیزهایی که می‌خواهید برایتان دشوار است. می‌خواهید مطمئن باشید به چیزی که می‌خواهید و هر زمان که می‌خواهید دست می‌یابید و شیوه رسیدن به خواسته­تان برایتان مهم نیست.

ممکن است قوانین و مقررات را نادیده بگیرید (مثلا قوانین را به سادگی دور می زنید) زیرا تصور می‌کنید استحقاق این کار را دارید. چون احساسی را که این تله زندگی به شما می‌دهد دوست دارید، برخلاف نزدیکان­تان، رفتارتان را مشکل­آفرین نمی‌دانید. اما احتمالا دیر یا زود این رفتار خودخواهانه شما را گرفتار خواهد کرد. دوست دارید وارد رابطه­ای شوید که بتوانید بر طرف مقابل تسلط داشته باشید و با او بدرفتاری کنید. تله زندگی استحقاق در بسیاری از موارد خلاء ناشی از یک تله زندگی دیگر-معمولا نقص و شرم، محرومیت هیجانی، انزوای اجتماعی یا اطاعت-را جبران می‌کند.

طرحواره بدبینی

اگر طرحواره بدبینی دارید شما بدبین هستید و به چیزهای منفی بیش از چیزهای مثبت توجه می‌کنید. رویدادها یا موقعیت‌ها‌ی احتمالی آینده به شدت شما را نگران می‌کنند. تصور می‌کنید اگر کاری خوب پیش می‌رود، موقتی است و به زودی همه چیز بهم می‌ریزد. اگر اتفاق خوبی برایتان بیفتد انتظار دارید بعد از آن دچار دردسر شوید. می‌ترسید تصمیم اشتباهی بگیرید که به بحران یا فاجعه ختم شود. نگرانید اشتباه کنید و به همین دلیل تا جای ممکن محتاطانه عمل می‌کنید.

طرحواره تنبیه

اگر طرحواره تنبیه دارید خیلی به خودتان سخت می‌گیرید و اگر کار نادرستی انجام دهید خودتان را تنبیه می‌کنید. غالبا از دست خودتان عصبانی هستید و به خاطر اشتباهاتتان از خودتان انتقاد می‌کنید. ممکن است از رفتارتان شرمنده شوید یا احساس گناه کنید. اگر ضعیف، حساس یا نیازمند کمک باشید از خودتان عصبانی می‌شوید. ا