طرحواره تنبیه

طرحواره ها الگوهای فکری و باورهای اشتباهی هستند که افراد به دلایل مختلف در تله آنهه گرفتار می شوند. طرحواره تنبیه از کودکی در وجود افراد شکل گرفته و به مرور زمان با رفتارهای اشتباه خود را نشان می دهد. افراد گرفتار در این تله بر این باور هستند که هر کس اشتباه می کند باید تنبیه و مجازات شود و هیچ گونه ترم و گذشتی هم ندارند. برخی افراد به قدری بی رحم می شوند که درمان آنها سخت می شود. دیگران برای این اشخاص اهمیتی ندارند چون آنها فقط به دنبال تنبیه هستند. به مرور زمان رفتارهای خشونت آمیز در این اشخاص به اوج می رسد.‌

فرد می تواند در این شرایط به خود و دیگران آسیب های جدی را وارد کند. آنها با این عقیده هستند که افراد باید تنبیه شوند تا کار اشتباه خود را مجدد تکرار نکنند. در صورتی که این باور غلط است و فرد خطاکار متوجه عواقب کار خود شده و در برخی مواقع اصلی نیازی به تنبیه ندارد. این مشکل بیشتر در کودکی افراد ریشه دارد. فردی که در دوران کودکی تنبیه را تجربه کرده تلاش می کند تا در دوران بزرگسالی این رفتار را علیه دیگران اعمال کند. طرحواره تنبیه در مدیر و ناظران مدارس به خوبی قابل مشاهده است که دوست دارند بچه ها را تنبیه کنند.

مطالعه بیشتر: تست طرحواره انواع طرحواره ها

بخشش دیگران برای این افراد کار سختی بوده و ناشکیبا هستند‌. عذر و بهانه برای آنها غیر قابل توجیه است و مدام به دنبال این هستند تا دیگران را مقصر و به خاطر اشتباه تنبیه کنند. این افراد دوست ندارند شرایطی که باعث ایجاد عذر و بهانه می‌شود را در نظر بگیرند و خالی از احساس همدلی هستند. تن صدای آن‌ها هنگام تنبیه و سرزنش خشن می شود و به صورت کاملا تحقیر آمیز با دیگران برخورد می کنند. خشن و بی عاطفه بودن علامت اصلی این افراد است که باعث شده تا سخت با دیگران ارتباط بگیرند.

نشانه های طرحواره تنبیه

افرادی که درگیر طرحواره تنبیه هستند همیشه نشانه هایی را از خود نشان می دهند که شما می توانید به کمک این نشانه ها آنها را شناسایی کنید. این نشانه ها عبارتند از:

• بخشش در ذهن آن‌ها معنایی ندارد و بر این باور هستند که هر رفتار بدی نیاز به تنبیه دارد تا فرد دیگر آن رفتار بد را تکرار نکند. آنها برای بخشیدن دیگران سخت گیری زیادی به خرج می دهند و شما این را در رفتار آنها مشاهده می کنید.
• به صورت ذهنی و کلامی به دیگران و حتی خود ناسزا می گویند و سرزنش می کنند. دوست ندارند از اشتباه دیگران گذر کنند و هدف آنها فقط تنبیه کردن است.‌
• در تنبیه این افراد برخورد فیزیکی هم دیده می شود چون در موقع عصبانیت خشونت زیادی به خرج می دهند. کتک کاری در این افراد به وفور دیده می شود. وقتی خشونت آنها زیاد می شود خود زنی های ناراحت کننده ای دارند و حتی ممکن است روی همسر و فرزند خود دست بلند کنند.
• در طرحواره تنبیه افراد خود و با دیگران را از برخی نیازها و خواسته ها و حتی لذت ها منع می کنند و با این کار در واقع آن‌ها را تنبیه می کنند که برای برخی خوشایند نیست.
• سکوت طولانی و قهر کردن نشانه دیگر این افراد است که زمان طولانی در لاک خود فرو می روند بدون اینکه حرفی بزنند. تنبیه در این شرایط شکل دیگری به خود می گیرد و فرد برای تنبیه قهر کردن با فرد را انتخاب می کند.
• آنها با سرزنش های فراوان شخصیت خود را دیگران را به طور کامل تخریب می کنند. در زمان عصبانیت تحقیر و توهین آنها بیشتر شده که ناراحتی دیگران را به همراه دارد و باعث می شود تا دیگران از این فرد فاصله بگیرند.

مطالعه بیشتر: آموزش احساسات به کودکان

الگوی افراد در مقابل تله تنبیه

افرادی که در تله تنبیه گرفتار می شوند همیشه ۳ الگوی رفتاری مهم را دنبال می کنند. پاسخ و واکنش آن‌ها نشان می دهد که دد مقابل عملکرد این طرحواره چگونه هستند.

تسلیم شدن:

برخی افراد زمانی که درگیر طرحواره می شوند به طور کلی تسلیم آن می گردند و هر گونه رفتاری که طرحواره به آنها نشان می دهد انجام می دهند. آنها خشم خود را به صورت فیزیکی و کلامی به خود و دیگران نشان می دهند. این ابزار خشم تنش های زیادی در آنها ایجاد می کند و باعث دور شدن دیگران می شود. چرخاشگری در مقابل تسلیم شدن زندگی فردی و اجتماعی این افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. این افراد بیشتر جذب اشخاصی شبیه به خود می شوند و مورد تحقیر و تمسخر قرار دادن دیگران برای آنها کار راحتی است‌.

اجتناب کردن:

آنها از جمع اجتناب می کنند و این دوری کردن آنها به این دلیل است که می ترسند مورد آسیب دیگران قرار بگیرند. تنهایی را در این شرایط ترجیح می دهند چون دیگر ترسی برای طرد شدن ندارند. از بودن در کنار افراد ریزبین و ایرادگیر و موقعیت‌هایی که احتمال می‌دهند مورد قضاوت و تحقیر یا تنبیه قرار بگیرند اجتناب می‌کنند. دوری کردن آنهه تا وقتی ادامه دارد که مورد قضاوت و تایید دیگران باشند.

جبران افراطی:

ظاهر و باطن افراد در این طرحواره کاملا متفاوت بوده و الگوی آنها در ظاهر بدین صورت است که در برابر خطاها و اشتباهات خوب رفتار می کنند اما در باطن و درون خود پرخاشگر و سرشار از احساسات منفی هستند. میل به آسیب رساندن آن هم به دیگران و حتی به خود در این افرد زیاد است. سعی می کنند تا با بخشش های افراطی پرخاشگری زیادی را سرکوب کنند. آن‌ها در چنین شرایطی سریع دیگران را می بخشند و فکر تنبیه آنها نیستند. اگر چه از درون عصبانی هستند اما ظاهر آنها چیز دیگری را نشان می دهد.

مطالعه بیشتر: خصوصیات مرد خودشیفته و خودخواه

دلایل بروز طرحواره تنبیه

افراد به دلایل مختلفی درگیر طرحواره یا تله تنبیه می شوند. برخی دلایل به کودکی افراد بر می گردد و ریشه در تربیت والدین دارد اما برخی دیگر با بزرگ شدن و ورود به اجتماع صورت می گیرد. والدینی که خود با تله تنبیه بزرگ شده اند در اهل کتک کاری و ناسزاگویی هستند این رفتار ناپسند را هم به فرزندان خود منتقل می کنند. وقتی والدین برای مقابل با اشتباهات فرزند مدام او را تنبیه می کنند این رفتار در او نهادینه می شود. خانواده هایی که راهکارهای سالم را تجربه نمی کنند کودکان خود را وارد تله تنبیه می کنند.

والدین الگوی اول فرزندان هستند به همین دلیل هر کاری که انجام می دهند توسط کودک الگوبرداری می شود. فقر فرهنگی و زندگی در محیط های فقید و محرومیت که این رفتارهای ناپسند را دارند و مدام فرزندان را تنبیه می کنند باعث می شود تا این رفتار در افراد شکل بگیرد. والدینی که در طرحواره تنبیه جای گرفته اند همیشع تنبیه های سرسختانه ای داشتند که به کودکان هم منتقل شده است. فرزندان به این باور رسیده اند که هر کس باید به خاطر رفتار و اعمال ناپسند خود تنبیه شود و هیچ گونه بخششی هم برای او وجود ندارد.

با این وجود شما متوجه می شوید که بیشترین دلیل در خانواده و نوع تربیت آنها است. کودکانی که مورد تحقیر و سرزنش قرار گرفته اند طعمه اصلی این طرحواره هستند. سخت گیری بیش از حد والدین هم می توانید زمینه ساز بروز این تله در افراد شود. وقتی والدین بیش از حد سخت گیر باشند و برای کوچک‌ترین اشتباهاتشان کودک را تنبیه کنند این در فکر و ذهن کودک جای می گیرد که برای هر اشتباهی باید دیگران را تنبیه کرد. محبت مشروط والدین در کودکی هم می تواند دلیل دیگر بروز این طرحواره در افراد باشد.

مطالعه بیشتر: هیجان چیست؟

درمان طرحواره تنبیه

طرحواره تنبیه هم مانند تله های ذهنی دیگر قابل درمان بوده به شرطی که شما بتوانید از راه درست وارد شوید. درسته که آدمها باید با عواقب کارهای اشتباهشون مواجه بشن، اما این عواقب نباید باعث تخریب کل شخصیت اونها باشه. در اینجا شما با روش های درمانی موثر ی آشنا می شوید:

• اولین راه برای درمان این است که خود را برای اشتباهی که کرده اید سرزنش نکنید بلکه به خود یادآوری کنید که اشتباه برای یادگیری لازم است. با این کار شخصیت خود را زیر سوال نمی برسد و می توانید با دیگران هم چنین رفتار کنید.
• زمانی که خطایی از دیگران سر می زند به هیچ وجه او را سرزنش نکنید بلکه با خود تکرار کنید که او هم انسان و جایز الخطا است. روش جبران اشتباه را به او توضیح دهید.
• برای اینکه بار سرزنشی خود را کمتر کنید کلمه چرا را استفاده نکنید و از چی شد استفاده کنید. چون در این شرایط فرد را پاسخگو نمی کنید.
• قهر کردن برای تنبیه خوب است اما بهتر است زیاد طولانی نشود چون برای افراد به یک عادت تبدیل می گردد و می تواند بین افراد خانواده فاصله ایجاد کند.
• هر وقت اشتباهی کردین، مثل یک مادر مهربون کودک درون خودتونو نوازش کنین و بهش بگین که ازش حمایت می کنین حتی در وقتی که خطایی کرده.
• مراجعه به درمانگر به شما کمک می کند تا بتوانید خشم خود را کنترل کنید و علاوه بر این به خود و دیگران آسیب وارد نکنید. برای این نوع درمان همیشه طرحواره های مثبت معرفی می شوند.

مطالعه بیشتر: طرحواره آسیب پذیری