نیاز به مشاوره فوری دارم
اگر نیاز به مشاوره فوری داری همین الان میتونی از طریق دکمه زیر درخواست خودت رو ثبت کنی!!!
نیاز فوری به مشاوره دارم
طرحواره درمانی
طرحواره درمانی چیست؟
طرحوارهها قالبهایی هستند که از تولد در ذهن و شخصیت ما ایجاد شدهاند و ما با آنها دنیا را میبینیم و تمام روابط ما طبق این قالبها رقم میخورند. مدل طرحوارهدرمانی توسط جفری یانگ ارائه شده است. یانگ میگوید که طرحوارههای ناسازگار به خاطر تجربیات بد دوران کودکی ایجاد شدهاند و این طرحوارهها به خاطر برآورده نشدن نیازهای کودکی ایجاد شده اند.
بسیاری از افرادی که رفتارهای مشکل آفرین دارند، در کودکی مورد ظلم قرار گرفتهاند و بسیاری دیگر از افراد هم در خاطرشان نیست که کودکی شان چگونه بوده است. البته ممکن است بعضی از افراد هم در کودکی تجربیات خیلی خوبی داشتهاند ولی اکنون مشکلات زیادی دارند. طرحوارهها به خاطر نوع تربیت ما و در عین حال به خاطر خلق و خوی ما ایجاد شدهاند. شاید کسی در کودکی مشکلی نداشت ولی اکنون در بزرگسالی مشکلاتش بسیار باشد. باز هم این شخص به خاطر وجود تعدادی طرحواره این کارها را انجام میدهد.
کلمه طرحواره در حوزه های مختلفی بکار می رود. طرحواره به طور کلی به معنای ساختار ،قالب یا چهارچوب تعریف می شوند.
در طرحواره درمانی، یک طرحواره نمایانگر الگوهای فکری یا رفتاری است، که دستههای مختلف اطلاعات و روابط میان آنها را سازماندهی میکند. همچنین طرحواره میتواند به عنوان یک ساختار روانی از ایدههای پیشساخته، یک چارچوب فکری برای ابعاد مختلف جهان و یا سیستمی برای سازمان دادن و درک کردن اطلاعات جدید تعریف شود.
یادتان باشد طرحوارهها یک سری پیش فرض درست میکنند که رفتار افراد طبق آن فرضیات شکل میگیرد. شخص معلولی را میشناختم که به صورت مادرزاد هر دو دستش از بالای آرنج قطع بودند و یکی از پاهایش هم مصنوعی بود، ولی نقاشیهای زیبایی میکشید و در کار خود استاد بزرگی بود و او به همهی افراد سالم امید و انگیزه میداد. او میگفت در مدرسه وقتی بچهها بازی میکردند و من نمیتوانستم بازی کنم، به خودم میگفتم نباید “کم بیاری.” پیش فرضهای ذهنی این شخص به این صورت بوده است.
این طرحوارهها تبدیل به الگوهای ذهنی میشوند و ما با آن الگوها با دیگران ارتباط برقرار میکنیم. اگر قالب کیک به صورت مربعی باشد نباید انتظار داشته باشیم که کیک ما گرد شود.
طرحواره تمایل دارد که بدون تغییر باقی بماند، حتی در مقابل اطلاعات متناقضی که دریافت میکند.
طرحواره ها از چه زمانی آغاز می شود.
مدل طرحواره درمانی را علم ارتباطات مینامند . طرحوارهها مثل نقشهی یک ساختمان هستند که بنای ساختمان طبق آنها ساخته میشود. بعضی از افراد جذب افراد بیعاطفه میشوند، بعضی دیگر دنبال افراد قدرتمندی هستند که آنها را نجات دهند، افراد دیگری هم در ارتباطات خود متمایل به افراد ضعیفتر هستند و گروهی هم از ارتباط ترس دارند.
این موارد به خاطر طرح وارههای افراد است؛ یعنی طرحوارهها تعیین میکنند که ما چگونه با دیگران برخورد کنیم. طرحوارهها از همان ماهها و سالهای اول زندگی ایجاد شدهاند. جفری یانگ (2001) بنیانگذار طرحوارهدرمانی باور دارد که ما در کودکی نیازهای هیجانی خاصی داشتیم و نوع برخوردی که والدین با این نیازها در آن سالهای دور ولی سرنوشتساز داشتند باعث ایجاد طرحوارههای مختلف در شخصیت ما شده است. روزهایی که شخصیت ما در حال شکلگیری بوده است. طرحوارهها هم به سرعت خود را بر شخصیت ما تحمیل کرده بودند.
در چه خانوادهای بزرگ شدهایم؟ پدر و مادر چه رفتاری با هم داشتهاند؟ آیا ما را در آغوش میگرفتند؟ آیا احساس امنیت میکردیم؟ آیا به ما حس ارزشمندی دادهاند؟ آیا ما را با دیگران مقایسهکردهاند و صدها سئوال دیگر. اینها همه طرحوارههای ما را ساختهاند.
طرحوارهها به ما میگویند که چگونه خود و دیگران را نگاه کنیم؛ میگویند چگونه با دیگران رفتار کنیم و میگویند چگونه فکر کنیم و یا احساسات خود را چگونه بیان کنیم. بنابراین طرحوارهها تصاویر عمیقی در ناخودآگاه هستند که به صورت رفتار، گفتار، باور و احساس خود را نشان میدهند.
طرحواره ها معمولاً در ابتدای زندگی شکل میگیرند، به حرکت خود ادامه میدهند و خودشان را به تجربههای بعدی زندگی تحمیل میکنند ، نوع رفتار والدین و همچنین خلق و خوی خود کودک باعث شکل گیری این طرحواره ها می شود.
با دقت در طرحواره ها به ویژگی های زیر می رسیم.
- اطلاعاتی خودکار و خارج از حیطه ی آگاهی هستند
- اطلاعاتی تکرار شونده هستند
- حالت موقعیتی ندارند ، همیشگی هستند و تکرار می شوند
- الگوها یا درون مایه عمیق و فراگیر هستند
- از خاطرات، هیجانها، افکار و احساسات بدنی تشکیل شدهاند
- در دوران کودکی یا نوجوانی شکل گرفته اند
- در طول زندگی تداوم دارند
- درباره خود و در رابطه با دیگران هستند
وقتی طرحواره ها شکل می گیرند چکار کنیم
- اولین کار این است که باعث می شود ما صرفا به مطالب خاصی توجه کنیم.(تاثیر بر فرآیند توجهی)
- مورد دوم تاثیر در ذخیره کردن اطلاعات است.ما اطلاعاتی را ذخیره می کنیم که با طرحواره هایمان هماهنگ باشند(تاثیر بر ذخیره سازه انتخابی)
- همچنین باعث می شود که ما اطلاعاتی را به یاد بیاوریم که مربوط به طرحواره هایمان است.(بازیابی انتخابی)
چرا به طرحواره درمانی نیاز داریم
طرحواره ها به صورت ناهشیار در ذهن ما قرار دارند ، دقیقا به همین دلیل هم هست که تکرار می شوند و به یک الگوی رفتاری در زندگی تبدیل می شوند .
اگر اینطور نبود و طرحواره ها در حوزه ی آگاهی ما بودند ، به راحتی می توانستیم از تکرار شدنشان اجتناب کنیم.روز های اولی که رانندگی یا گرفته اید را به خاطر بیاورید ، هماهنگ کردن بخش های مختلف رانندگی به شدت کار سختی به نظر می رسید اما هر چه بیشتر رانندگی کردید و این فعالیت تکرار شد ، در ذهن ناخودآگاه شما جای گرفته به طوری که دیگر حتی بدون فکر کردن نیز اینکار را انجام می دهید. دقیقا فایده ی طرحواره ها همین است ،هنگامی که اطلاعات به ناخودآگاه می روند و بدون نیاز به بدون نیاز به توجه و به صورت خودکار عمل می کنند،باعث می شود انرژی بسیار کمتری از ذهن ما گرفته شود و در واقع این راهیست که ذهن تنبل ما به کار می برد تا به موارد کمتری به طور همزمان توجه کند بنابراین می توان گفت که ما به طرحواره ها نیاز داریم. اما مشکل اصلی برای زمانی است که این اطلاعات درونی شده اشتباه باشند.
انواع طرحواره ها
- طرحواره های سازگار
- طرحواره های ناسازگار
دو عامل مهم باعث ایجاد طرحواره ها می شوند:
- خلق وخوی کودک
- نوع برخورد والدین با نیازهای هیجانی
طرحوارههای ناسازگار اولیه؛ خشت اولی که کج گذاشتهشده
شاید دانسته و ندانسته با ما بدرفتاری یا بیتوجهی کردهباشند. شاید طرد، انتقاد بیرحمانه، حمایت افراطی و محرومیت را تجربه کردهباشیم.
این تجارب باعث طرحوارههایی بسازیم که دنیا را جایی منفی و خطرناک نشان میدهند و زندگی را به کاممان تلخ میکنند.طرحوارههای ناسازگار اولیه الگوهای دیرپا و ثابتی هستند که به ما آسیب میزنند و برای بقای خودشان میجنگند.آنها باعث میشوند افکار منفی و احساسات دردناک داشته باشیم. روی انتخابهایمان برای دوستیابی، اشتغال و ازدواج تاثیر میگذارند و ما را به تجارب و موقعیتهایی میکشند که طرحواره را محکمتر و محکمتر میکنند. آنها هر واقعیتی را که نفیکننده خودشان باشد از چشم ما مخفی میکنند.
انواع تله های ناسازگار اولیه
تله اطاعت ( طرحواره اطاعت)
نیاز دارید عزیزان، دوستان، همکاران یا حتی غریبهها را خوشنود کنید. چون همیشه میخواهید مهربان و راحت باشید و قصد ریاکاری ندارید، حتی با کارهایی بیاهمیت دیگران هم موافقت میکنید. ممکن است مستقل عمل کردن در کارهای کوچک و بزرگ برایتان دشوار باشد. به دیگران اجازه میدهید کم و بیش شما را کنترل کنند چون نمیخواهید بحثی پیش آید که طرف مقابلتان را ناراحت کند.
نظرتان را به روشنی بیان نمیکنید چون احساس میکنید چندان اهمیتی ندارد. برای اینکه تعارضی پیش نیاید، خشمتان را پنهان میکنید. اما سرکوب خشم سبب میشود خشم، درون شما انباشته گردد و بعدا شکلهای مختلفی بروز کند: مثلا یا منفعلانه، مثل انتقامهای کوچک، غیبت کردن، کند عمل کردن، شکایت کردن؛ و یا به شکل انفجارهای بزرگی که از شما انتظار نمیرود!
همچنین، جذب کسانی میشوید که بر شما تسلط پیدا میکنند، و در مورد شیوه رفتار و احساستان برای شما تصمیم میگیرند.
تله بازداری هیجانی (طرحواره بازداری هیجانی )
اگر در تله بازداری هیجانی افتاده باشید نمیتوانید احساسات و هیجانات خود را به صورت خودجوش بیان کنید. اینکه بگویید دیگران را دوست دارید و برایشان ارزش قائل هستید برایتان دشوار است. عقیده دارید که بهتر است هیجاناتتان را پنهان کنید، و خودتان را (به خصوص زمانی که در جمع هستید) کنترل کنید. احتمالا پر از خشم و رنجی هستید که تاکنون آزادانه بیان نکرده اید. احساس میکنید مثل بمبی هستید که هر لحظه ممکن است منفجر شود، و به همین دلیل سعی میکنید احساساتتان را کنترل کنید. به طور کلی، شما به استدلال و منطق بیش از هیجانات و احساسات اعتماد دارید.
تله شکست(طرحواره شکست)
به نظرتان برخی مهارتها و تواناییهای ضروری را ندارید و به همین دلیل احساس میکنید محکوم به شکست هستید. به خاطر ترس از شکست یاد گرفتهاید از چالشهای یا کارهای دشوار اجتناب کنید.
خودتان را با دیگران مقایسه میکنید و تصور میکنید یک بازندهاید، به اندازه دیگران استعداد ندارید، و دیگران از شما برترند. احساس میکنید دیگران از شما موفقتر هستند، و دستاوردهای خودتان را نمیبینید (چون تصور میکنید همیشه کسی هست که بهتر و موفقتر از شماست(
اثر این تله زندگی قویا در محیط کار نمایان میشود. مثلا، ممکن است از پیشرفت در کار خود، انجام کارهای چالشبرانگیز، تعهد دادن یا خلاق بودن اجتناب کنید. گاهی برای جبران کردن احساس شکست سعی میکنید عالی و بی نقص عمل کنید. هر بار که شکست میخورید، باور بازنده بودن در شما تقویت میشود.
تله رهاشدگی
از اینکه کنترل زندگیتان را از دست بدهید وحشت دارید و نگران هستید مبادا تنها بمانید. احساس میکنید عزیزانتان میمیرند یا شما را ترک میکنند. از تنها ماندن ترس دارید و احتمالا به اطرافیانتان میچسبید، اما همزمان آنها را از خودتان می رانید زیرا ترس شدیدتان مانند یک پیشگویی خود-کامبخش عمل میکند. و ناخواسته رفتارهایی می کنید که باعث قطع شده روابط تان می شود.
ترس از رها شدن اعتماد به نفس شما را کاهش میدهد، و به شکل تمایل به کنترل کردن دیگران، حسادت، و احساس مالکیت بروز میکند. جروبحثهای عادی یک رابطه شما را به شدت میترساند و اطمینان مییابید که این رابطه پایدار نخواهد ماند.
در تفسیر نیت دیگران به راحتی دچار سوءبرداشت میشوید؛ وقتی نا امید میشود، دوستتان را تهدید به جدایی میکنید، انگار میخواهید ثبات رابطهتان را بسنجید. هر بار که یک رابطه را از دست میدهید، بیشتر باور میکنید که هیچ رابطه پایداری نخواهید یافت.
تله یا طرحواره تاییدطلبی
برایتان مهم است که همه، حتی غریبهها، دوستتان داشته باشند و تمام تلاشتان را میکنید تا دیگران را خشنود کنید. گاهی از کسی که دوستش ندارید هم انتظار دارید شما را دوست داشته باشد. وقتی تصمیمی میگیرید به این فکر میکنید که آیا والدین، نامزد یا دوستانتان این تصمیم را میپذیرند یا خیر.
میترسید کاری را به تنهایی انجام دهید چون نگرانید دیگران شما را مواخذه یا از شما انتقاد کنند. وقتی در جمعی قرار دارید سعی میکنید دیگران را راضی نگه دارید، و بسته به اینکه آنها از چه جور آدمی خوششان بیاید، خودتان را به همان شکل تبدیل میکنید. امیدوارید که دیگران از شما خوششان بیاید و به همین دلیل از بحث کردن یا مخالفت کردن با آنها اجتناب میکنید. ترس از رهاشدن شما را از بیان نظرتان منصرف میکند؛ البته گاهی هم شدیدا با دیگران مخالف میکنید تا ببینید چقدر شما را میپذیرند. سبک پوشش شما خیلی محافظهکارانه و به شیوهای کاملا پذیرفته شده است زیرا نمیخواهید با دیگران تفاوتی داشته باشید تا دیگران شما را بیگانه نپندارند.
برای اینکه دیگران تحسینتان کنند به سختی تلاش میکنید. گاهی برای کسب رضایت و تایید دیگران به دنبال موفقیت، موقعیت اجتماعی، ثروت و زیبایی هستید. برایتان دشوار است که خودتان را به خاطر آنچه که هستید تحسین کنید، و نظر دیگران را معیار تایید خود میدانید.
تله بی اعتمادی بدرفتاری یا طرحواره بدرفتاری
نگرانید که مبادا به شکلی مورد آسیب، خیانت، خشونت، سوءاستفاده یا بدرفتاری دیگران قرار بگیرید. معمولا احساس امنیت و اطمینان نمیکنید، و همیشه تهدیدهایی در روابطتان میبینید. اعتماد کردن به دیگران برایتان دشوار است. به نیت دیگران شک دارید و احساس میکنید میخواهند فریبتان دهند. به کسی اجازه نمیدهید به شما نزدیک شود، و خودتان هم جرات نمیکنید در روابطتان گشوده باشید. مراقب هستید و اطرافیانتان را میسنجید تا ببینید چقدر قابل اعتماد هستند. با این وجود جذب کسانی میشوید که با شما بدرفتاری میکنند و به آنها اجازه میدهید شما را تهدید کنند.
طرحواره آمیختگی یا خود رشد نایافته
به قدری با والدین یا نامزدتان آمیخته شدهاید که احساس میکنید خودتان را نمیشناسید. مخالفت کردن با نظر والدین/نامزدتان برایتان دشوار است و معولا با آنها موافقت میکنید. احساس میکنید والدین/نامزدتان درون شما زندگی میکنند، انگار که خودتان زندگی مستقلی ندارید. نمیدانید چه میخواهید، چه چیزی نیاز دارید، یا در مورد خودتان چه احساسی دارید زیرا همه وجودتان با دیگران آمیخته است. اگرچیزی از والدین/نامزدتان پنهان کنید، احساس گناه میکنید زیرا تصور میکنید دارید به آنها خیانت میکنید یا آسیب میرسانید. نمیتوانید به اندازه کافی از والدینتان مسقل شوید.
تله بزرگ منشی یا طرحواره استحقاق بزرگ منشی
خودتان را شخص خاصی میپندارید و خط قرمزها را رد میکنید. نیازهای خودتان برایتان مهمتر از نیازهای سایرین هستند. طلبکارید، دیگران را کنترل میکنید، و میخواهید هرجوری که دوست دارید رفتار کنید. مقاومت کردن در برابر چیزهایی که میخواهید برایتان دشوار است. میخواهید مطمئن باشید به چیزی که میخواهید و هر زمان که میخواهید دست مییابید و شیوه رسیدن به خواستهتان برایتان مهم نیست.
ممکن است قوانین و مقررات را نادیده بگیرید (مثلا قوانین را به سادگی دور می زنید) زیرا تصور میکنید استحقاق این کار را دارید. چون احساسی را که این تله زندگی به شما میدهد دوست دارید، برخلاف نزدیکانتان، رفتارتان را مشکلآفرین نمیدانید. اما احتمالا دیر یا زود این رفتار خودخواهانه شما را گرفتار خواهد کرد. دوست دارید وارد رابطهای شوید که بتوانید بر طرف مقابل تسلط داشته باشید و با او بدرفتاری کنید. تله زندگی استحقاق در بسیاری از موارد خلاء ناشی از یک تله زندگی دیگر-معمولا نقص و شرم، محرومیت هیجانی، انزوای اجتماعی یا اطاعت-را جبران میکند.
طرحواره بدبینی
شما بدبین هستید و به چیزهای منفی بیش از چیزهای مثبت توجه میکنید. رویدادها یا موقعیتهای احتمالی آینده به شدت شما را نگران میکنند. تصور میکنید اگر کاری خوب پیش میرود، موقتی است و به زودی همه چیز بهم میریزد. اگر اتفاق خوبی برایتان بیفتد انتظار دارید بعد از آن دچار دردسر شوید. میترسید تصمیم اشتباهی بگیرید که به بحران یا فاجعه ختم شود. نگرانید اشتباه کنید و به همین دلیل تا جای ممکن محتاطانه عمل میکنید.
طرحواره تنبیه
خیلی به خودتان سخت میگیرید و اگر کار نادرستی انجام دهید خودتان را تنبیه میکنید. غالبا از دست خودتان عصبانی هستید و به خاطر اشتباهاتتان از خودتان انتقاد میکنید. ممکن است از رفتارتان شرمنده شوید یا احساس گناه کنید. اگر ضعیف، حساس یا نیازمند کمک باشید از خودتان عصبانی میشوید. اگر اتفاق بدی برایتان بیفتد، تصور میکنید حقتان بوده است و استحقاق همدلی یا شفقت دیگران را ندارید. دوست دارید دیگران را هم تنبیه کنید (مثلا اگر فرزندتان کار نادرستی کند گوشش را میپیچانید). بخشیدن خودتان و دیگران برایتان دشوار است و به راحتی عذرخواهی آنها را نمیپذیرید.
طرحواره وابستگی
احساس میکنید نمیتوانید از خودتان مراقبت کنید. به قضاوتهایتان اعتماد ندارید، و نیاز دارید دیگران از شما حمایت یا مراقبت کنند. به خانواده یا دوستانتان متکی هستید (در واقع به عنوان یک فرد بالغ، نمیتوانید به تنهایی از پس کارهایتان برآیید). احتمالا با والدینتان ارتباط نزدیکی دارید و آنها قویا بر زندگی شما تاثیر میگذارند. در تصمیمگیری دچار مشکل میشوید و از دیگران میخواهید شما را راهنمایی کنند. مدام نظرتان را تغییر میدهید در نهایت هم به هیچ یک از تصمیمهایتان اطمینان ندارید. احتمالا از مسئولیتپذیری، خلاقیت، و موقعیتهای چالشبرانگیز اجتناب میکنید. اگر بیش از توانایی مورد انتظارتان به شما مسئولیت بسپارند دچار احساساضطراب و ناامیدی میشوید. تنها راهی که برای زنده ماندن به ذهنتان میرسد این است که یک همسر قوی داشته باشید، که البته او هم احساس وابستگی شما را بیشتر میکند.
مطالعه بیشتر: انواع طرحواره ها
طرحواره خویشتن داری ناکافی
تمرکز کردن به مدت طولانی برایتان دشوار است زیرا ذهنتان مدام تکانه تولید میکند و دوست دارید به کار دیگری مشغول شوید. به سختی ذهن و هیجانات خود را کنترل میکنید. غالبا به پیامد رفتارتان فکر نمیکنید دچار مشکل میشوید.
با افراد قانونمند مشکل دارید. زندگیتان کم و بیش آشفته است. نمیتوانید خشمتان را به شیوهای صحیح بروز دهید و در نهایت، با خشم شدید یا سایر رفتارهای نامناسب واکنش نشان می دهید. فقدان خودنظمی و مرزبندی به راحتی شما را به سوی انواع اعتیاد میکشاند: اعتیاد به الکل، سیگار، ولع خوردن، رابطه جنسی، اینترنت، و سایر رفتارهای مشکلآفرین. با اشتیاق شدیدی شروع به انجام کار میکنید اما به زودی آن را رها میکنید، به طوری که ممکن است چندین کار ناتمام داشته باشید. بارها به اهداف شغلی خودتان نرسیده اید و معمولا تکانشی و بدون فکر عمل می کنید.
طرحواره آسیب پذیری
غالبا میترسید و احساس ناامنی میکنید. به شدت نگرانید که مبادا به مشکلات مالی، تصادفی یا سلامتی دچار شوید. دوست دارید همسر قدرتمندی داشته باشید که از شما در مقابل خطرات محافظت کند. از حملات اضطراب یا پانیک رنج میبرید؛ کم و بیش مضطرب هستید و گاهی برای رهایی از اضطراب به اعتیاد پناه میبرید. به شدت تلاش میکنید احساس امنیت کنید؛ به همین علت از کارهای احتمالا خطرناک مثل سوار آسانسور شدن، رانندگی، سفر کردن، سرمایهگذاری، یا ترفیع شغلی اجتناب میکنید. به همان چیزهای قدیمی که برایتان آشنا و ایمن هستند میچسبید و تمایلی به تجربه کردن چیزهای جدید ندارید. ترس زندگی شما و عزیزانتان را که مجبورند با ترس شما کنار بیاییند محدود کرده است.
طرحواره بازداری هیجانی
احساس میکنید هیچ کس نمیخواهد یا نمیتواند نیازهای شما را تامین و از شما مراقبت کند. غالبا تصور میکنید دیگران واقعا به شما گوش نمیدهند و شما را درک نمیکنند. از روابط عاشقانه اجتناب میکنید، روابطتان کوتاه مدت است، و یا برای محافظت از خودتان با کسی که فاصله زیادی با شما دارد و در دسترستان نیست وارد رابطه میشوید.
طرحواره ایثار و قربانی
به قدری به نیازهای دیگران توجه میکنید که نیازهای خودتان به راحتی کنار گذاشته میشوند. اگر اول نیازهای خودتان را تامین کنید دچار احساس گناه میشوید. شما نیازهای خود را فدای دیگران می کنید، زیرا بعدا نمیخواهید از اینکه به اندازه کافی به نیازهای دیگران توجه نکرده اید احساس گناه کنید.
شما داوطلبانه از نیازهای خودتان چشم میپوشید زیرا برای نیازهای دیگران بیش از نیازهای خودتان ارزش قائلید. شما انسانی هستید که با دیگران همدلی میکنید و نمیخواهید دیگران در کنار شما احساس ناراحتی کنند. قوی هستید و مسئولیت زیادی میپذیرید و به خوبی از دیگران حمایت میکنید. درک کردن و شفقتورزی با دیگران برایتان کار راحتی است.
طرحواره انزوای اجتماعی
غالبا در موقعیتهای اجتماعی دچار احساس اضطراب میشوید و به همین دلیل از شرکت در چنین موقعیتهایی اجتناب میکنید. احساس میکنید شبیه دیگران نیستید، و از در جمع بودن ناراحت میشوید. از بودن در کنار افراد جدید عصبی میشوید و واقعا نمیدانید باید در مورد چه چیزی با آنها صحبت کنید. همچنین، دچار اضطراب میشوید و نگران هستید که در مورد شما چطور فکر میکنند. وقتی مضطرب هستید نمیتوانید از مهارتهای اجتماعیتان بهره گیرید و به همین دلیل دچار احساس انزوا و ناامنی میشوید. ممکن است به قدری به دوری کردن از موقعیتهای اجتماع خو گرفته باشید که این کار برایتان طبیعی شده باشددر گروه تظاهر میکنید شبیه دیگران هستید و دوست دارید تصویر خوبی از خودتان ارائه دهید. به مشاغلی علاقه دارید که نیاز چندانی به تعامل با دیگران ندارند. در کنار کسانی که با آنها رابطه نزدیکی دارید راحتتر و آرمتر هستید، و بیشتر شبیه خود واقعیتان میشوید.
طرحواره معیارهای سر سختانه
از خودتان انتظارات زیادی دارید و غالبا استانداردهایی را که برای خودتان در نظر گرفته اید منطقی میدانید. احساس میکنید همیشه باید مشغول انجام کاری باشید، به نتیجه برسید، کارآمد باشید، و همه چیز را در جای خودش نگه دارید. اگر به چیزهای که میخواهید نرسید نمیتوانید از خودتان راضی باشید. احساس بیکفایتی، شکست، حقارت، و شرمساری تقریبا همیشه با شماست و اگر به خواستههایتان نرسید فورا فعال میشود. علایم مختلف استرس و اضطراب بدنی را تجربه می کنید. مثل بیخوابی، خستگی، فشار خون بالا، زخم معده یا حملات پانیک.
از دست خودتان و دیگران به راحتی عصبانی و ناکام میشوید. بعد از هر دستاوردی دچار احساس پوچی میشوید و احساس میکنید باید با کار یا چالش دیگری خودتان را مشغول کنید.گاهی آنقدر پرمشغله میشوید که استراحت کردن و توجه به دوستان و عزیزانتان را فراموش میکنید.
مطالعه بیشتر: دوره طرحواره درمانی
طرحواره نقص و شرم
به شدت احساس بیارزشی میکنید زیرا تصور میکنید پر از عیب و نقص هستید. با لحنی خوارکننده در مورد خودتان صحبت میکنید، از خودتان انتقاد میکنید، و گاهی بسیار عصبانی میشوید. احساس میکنید چیز انزجارکنندهای در شما وجود دارد که باید آن را از دیگران پنهان کنید. مشکلات و اشتباهاتتان را میپوشانید و برای اینکه شرمسار نشوید در موردشان با کسی صحبت نمیکنید. احساسات و افکار واقعیتان را بیان نمیکنید زیرا نمیخواهید دیگران شما را فردی حساس و نیازمند ببینند از آشکار شدن چهره واقعیتان وحشت دارید. نسبت به انتقاد کردن حساس هستید و اگر کسی از شما انتقاد کند عصبانی میشوید. گاهی با ایراد گرفتن از دیگران-از جمله همسر و فرزندانتان- احساس حقارت خود را جبران میکنید. معمولا جذب کسانی میشوید که از شما انتقاد، و احساس بیارزشی را در شما زنده میکنند.
طرحواره درمانی برای چه کسانی بکار می رود؟
وقتی که رفته رفته طرحواره درمانگران از درمان اختلال های محور یک مثل اضطراب به سمت کار بر روی اختلالات عمیقتر مثل اختلالات شخصیتی محور دو حرکت کردند با محدودیتهای مدل شناخت درمانگری بک رو به رو شدند. بیماران مبتلا به اختلالات شخصیت مجموعه ای از مشکلات پیچیده و مقاومی در زمینه روابط میان فردی دارند که در بسیاری از موارد روند درمان را با مشکل مواجه می سازند. بنابراین یانگ به عنوان اولین طرحواره درمانگر تحت تاثیر ساختارگرایی، طرحواره درمانی را بنا نهاد که اختلالات شخصیتی و دیگر اختلال های دیرپا را نشانه رفته است. تجربه نشان داده که طرحواره درمانی در درمان افسردگی و اضطراب مقاوم به درمان، اختلالهای خوردن و تکانشی، مسایل زناشویی و مشکلات پایدار در حفظ روابط صمیمانه سازگار اثربخش بوده است. همچنین این روش در مورد مجرمان و در پیشگیری از عود در میان سوء مصرف کنندگان مواد مخدر نیز کارایی دارد.
چه تکنیک هایی در طرحواره درمانی استفاده می شود؟
طرحواره درمانگران می توانند از چندین تکنیک در طول درمان استفاده کنند. برخی از تکنیک ها برای برخی افراد و طرحواره ها بهتر کار می کنند. اگر تکنیک خاصی برای شما کار نمی کند، آن را با درمانگر خود در میان بگذارید. بدانید که رابطه شما با درمانگر بخش مهمی ازطرحواره درمانی است. دو عنصر مهم در بسیاری از تکنیک های طرحواره درمانی وجود دارد. هر دوی این موارد تنها در صورتی موثر هستند که با درمانگر خود احساس راحتی و امنیت کنید.
این عناصر به شرح زیر است:
- رویارویی همدلانه: درمانگر شما طرحواره های به دست آمده در طول درمان را تصدیق می کند و زمانی که به اهمیت تغییر پی می برید با شما همدلی میکند.
- باز والدگری حد و مرز دار: با کمک درمانگر و ایجاد احساس امنیت، دلسوزی و احترام از جانب او، نیازهای عاطفی دوران کودکی برآورده می شود.
هدف تکنیکهای طرحواره درمانی چیست؟
هدف تکنیکهای طرحواره درمانی این است که ذهنیت بزرگسال سالم بتواند عنان و اختیار را تا حدودی به دست بگیرد . ذهنیت بزرگسال سالم میتواند فرد را به سمت ارضای ۵ نیاز هیجانی اصلی رهنمون سازد.
- دلبستگی ایمن با دیگران
- خودمختاری، کفایت، هویت
- آزاد در بیان نیازها و هیجان های سالم و مهم
- تفریح و خودانگیختگی
- پذیرش محدودیتهای واقع بینانه
رد پای مفهوم ذهنیت بزرگسال سالم را میتوان در مفهوم همه شخصیت عاقل دنبال کرد. شخصیت عاقل از ویژگی های خاصی برخوردار است. این ویژگی ها عبارتند از:
- پذیرش خود
- پذیرش دیگران
- نیاز طبیعی به وابستگی
- لذت بردن از زمان حال
- مدارا با مشکلات
- و استقبال از کار
هدف طرحواره درمانی نافعالسازی ذهنیت های ناسازگار و حداکثر رسانی حاکمیت ذهنیت بزرگسال سالم است. شاید از این رهگذر فرد بتواند به پذیرش، شکیبایی، لذت بردن و واقع بینی برسد. دستاوردی که اگر در پرتو تلاش و کوشش بدست نیاید حتی گام برداری در آن مسیر نیز تجربه گرانبهاست.
مطالعه بیشتر: نیازهای زنان در زندگی مشترک
نیازهای انسان در طرحواره درمانی
طبق نظر یانگ مبدع طرحوارهدرمانی کودکی که به دنیا میآید 5 نیاز هیجانی دارد:
1- امنیت، ثبات و دلبستگی ایمن به دیگران
همهی افراد در کودکی و حتی در بزرگسالی نیاز دارند که نسبت به دیگران دلبستگی رضایت بخش داشته باشند و بتوانند روابط موثری با اطرافیان داشته باشند. خانوادههای بیثبات، سرد و بیعاطفه، منزوی و طردکننده این نیاز کودک را برآورده نمیکنند.
2- کفایت و ابراز خود
کودک نیاز دارد که احساس کند هویت جداگانهای دارد و توانایی و استقلال کافی برای انجام کارها دارد. خانوادههایی که فرزندان را تحقیر میکنند و یا از آنها به صورت افراطی حمایت میکنند این نیاز را برآورده نمیکنند.
3- آزادی در بیان نیازها و هیجانات سالم
کودک نیاز دارد که هیجانات و خواستههای معقول خود را ابراز کند. اگر در خانوادهای کودک را به خاطر هیجانات سالمش تنبیه یا تحقیر میکردند این هیجانات به صورت عقده خود را نشان میدهند.
4- تفریح و خودانگیختگی
همهی افراد در کودکی نیاز دارند تفریح کنند و فارغ از اتفاقات روزمره احساس خوبی داشته باشند. بعضی از کودکان از این نظر تامین نشدهاند و بعدا در بزرگسالی دارای مشکلاتی از جمله استرس، کمالگرایی و دوری گزیدن از دیگران خواهند شد.
5- محدودیتهای واقعبینانه
همهی افراد نیاز دارند گاهی در محدودیت هم قرار بگیرند. اگر کودکی هر چیزی که اراده کرد را سریع از طریق دیگران دریافت کند، بعدها نمیتواند ناکامیها را تحمل کند و هر اتفاقی میتواند او را از پا در آورد.
کمتر پدر و مادری هستند که نیازهای فوق را به خوبی برآورده کرده باشند. در عین حال اشکال در نیازهای ما فقط به خاطر پدر و مادر نیست، بلکه شرایط جامعه هم بر شکلگیری طرحوارهها تاثیر میگذارد. بنابراین همهی مردم کم و بیش طرحوارههایی دارند. آن چه مهم است این است که ما خودمان طرحوارههایمان را به وجود نیاوردهایم ولی ادامهی این طرحوارهها با خود ما است.
ما بر این نکته تاکید میکنیم که حتی اگر هیچ کدام از نیازهایمان برآورده نشده باشند، باز هم میتوانیم از همین اکنون خود را عوض کنیم. میتوانیم خودمان آنها را برآورده سازیم. مغر ما مثل یک پلاستیک است که میتواند به هر شکلی درآید و اگر تا الان تحت تاثیر طرحوارهها بوده است از این به بعد میتواند حاکم زندگی باشد.
اگر ما این مدل را یاد بگیریم میتوانیم در ارتباط با دیگران خیلی بهتر عمل کنیم و نگذاریم بیشتر از این در زندگی زیان ببینیم.
طرحوارهها چگونه به روابط ما آسیب میرسانند؟
در زیر چند مثال میآورم تا نشان داده شود که طرحوارهها چگونه ارتباطات ما را به هم میریزند.
– کسی که طرحوارهی شرم و نقص دارد خود را کمتر از دیگران میداند، به همین خاطر یا همیشه دنبال افراد پایینتر از خود میرود و بعد متوجه میشود که این افراد مناسب او نیستند و یا برای این که به دیگران ثابت کند که آدم ارزشمندی است سمت افراد معروف میرود و به جای این که کار مفیدی انجام دهد فقط دنبال آنها میگردد.
فرض کنید که شما این طرحواره را داشته باشید، در این صورت یا جذب افراد مسخرهگر میشوید و یا خودتان شروع به مسخره کردن دیگران میکنید و به همین خاطر در روابط خود مشکل پیدا میکنید.
– اگر شما طرحوارهی استحقاق داشته باشید از دیگران خیلی انتظار دارید. و فکر میکنید بقیه باید به هر طریقی کار شما را انجام دهند. چندان با دیگران همدلی نمیکنید و زود از دست دیگران ناراحت میشوید و بر این اساس از جذابیت شما کم میشود. کسی که میخواهد امپراطور قلب دیگران باشد از این طرحوارهها عبور میکند و اگر هم طرف مقابلش چنین طرحوارههایی داشته باشد میداند که چگونه با آنها برخورد کند.
– اگر شما طرحواره رهاشدگی داشته باشید یا سمت کسانی میروید که از شما دوری میکنند و یا به هر طریقی میخواهید دیگران را در رابطه نگه دارید و شروع به کنترل گری و یا سلطه گری میکنید. وقتی شما از این طرحوارهها آگاه میشوید میتوانید از دست افراد دارای طرحوارههای شدید،که ممکن است زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهند، نجات یابید.
نکته: طرحوارهها برای بقای خود میجنگند؛ یعنی این طرحوارهها در اغلب ارتباطات ما وجود دارند و گویی ما نمیخواهیم از آنها دل بکنیم.
– اگر طرحوارهی بیاعتمادی داشته باشید یا طرف مقابل معمولاً بدون دلیل به شما شک دارد و یا شما بدون دلیل به دیگران شک میکنید.
– اگر طرحوارهی وابستگی داشته باشید احساس میکنید به تنهایی نمیتوانید کارهای روزمره خود را انجام دهید به همین خاطر خیلی به دیگران وابسته میشوید و یا جذب افراد زورگو میشوید و نمیتوانید از آنها دل بکنید.
چرا نمیتوانیم از طرحوارهها از دل بکنیم؟
وقتی ما طرحوارههای فعالی داشته باشیم اسیر فرمان آنها هستیم. هر چه او امر کند ما بی هیچ اختیاری انجام میدهیم. قبلاً گفتیم که احتمالا در کودکی نیازهای ما یا برآورده نشده بودند و یا با نیازهای ما برخورد خوبی نشده بود. به همین خاطر ما برای نیازهای برآورده نشدهی خود به سوی دیگران میرویم. یکی از مراجعهکنندگان من با نام مستعار مریم در کودکی حق نداشت احساسات خود را نشان دهد. پدرش او را تنبیه میکرد و یا مورد تمسخر قرار میگرفت. اکنون که بزرگ شده است با مردی ازدواج کرده که به شدت عصبانی میشود. مریم میگوید قبل از ازدواج هم میدانستم او عصبانی است و با این که همیشه دنبال یک مرد مهربان بودم ولی جذب این شخص شدم و نمیتوانستم از او دل بکنم.
مولوی شاعر بزرگ ایرانی میگوید:
پیش چشمت داشتی آینه کبود | لاجرم دنیا کبودی مینمود |
ما با عینک طرحوارهها به جهان مینگریم، انگار چیز دیگری نمیبینیم و اگر هم ببینیم برای ما جذابیت ندارد. اگر در کودکی به ما ظلم میشد اکنون ما جهان را پر از ظلم میبینیم و یا همچنان به ما ظلم میشود و سمت ظالمان میرویم و یا شاید هم ما شروع به جبران کردیم و دیگران را مورد ظلم قرار میدهیم. هرکدام از ما در تلههایی گیر کردهایم و گویی راهی برای بیرون آمدن نمیدانیم و یا اصلاً فکر نمیکنیم راهی وجود دارد تنها یک گروه امپراتور روابط هستند و آن هم کسانی که از طرحوارهها گذشتهاند و میدانند با طرحوارههای دیگران چگونه برخورد کنند. در این جاست که طرحواره درمانی کمک کننده است.
دوره های آموزشی رایگان در یوتیوب
همین الان میتونی از کانال یوتیوب ما دیدن کنی و مارو حمایت کنی و کلی ویدیو های آموزشی و دوره های آموزشی رایگان ببینی
نمایش دوره های رایگان
مزایای کتاب طرحواره ها
شناخت طرحواره های خود - درمان طرحواره ها - رشد و توسعه فردی - شناخت الگوهای غلط کودکی
خرید کتاب طرحواره ها
حتما این مطالب را بخوانید
راه های درمان طرحواره وابستگی
راه های درمان طرحواره وابستگی راهکارهای درمان طرحواره وابستگی طرحواره وابستگی یک موضوع مهم و پیچیده است که نیازمند رویکردهای گستردهای برای درمان آن است. اینجا چند راهکار کلی برای درمان طرحواره وابستگی آوردهام: مشاوره روانشناختی: مشاوره با یک روانشناس یا متخصص اعتیاد میتواند به...
راه های درمان طرحواره استحقاق
راه های درمان طرحواره استحقاق راهکارهای درمان طرحواره استحقاق طرحواره استحقاق یکی از اختلالات روانی است که نیازمند مراجعه به متخصصین مربوطه مانند روانپزشکان و رواندرمانگران است. درمان این اختلال به صورت ترکیبی از روشهای مختلف انجام میشود که شامل موارد زیر میشود: 1. دارو...
راه های درمان طرحواره بی اعتمادی
راه های درمان طرحواره بی اعتمادی راهکارهای درمان طرحواره بی اعتمادی طرحواره بی اعتمادی ممکن است از عوامل مختلفی ناشی شود، از جمله تجربههای گذشته، شرایط فعلی زندگی، یا مسائل روانی. درمان طرحواره بی اعتمادی میتواند به شکلهای مختلفی انجام شود که بسته به شدت...
راه های درمان طرحواره شرم و نقص
راه های درمان طرحواره شرم و نقص اعتماد به نفس و پذیرش خود اساسیترین عنصر در خودباوری و رشد شخصی است. طرحوارههای شرم و نقص، میتوانند از روابط اجتماعی، پیشرفت شغلی و حتی رضایت از زندگی شخصی ما بازداشت کنند. این مقاله به بررسی علل...
13 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
ممنون از مطالب مفید شما لطفا اگه ممکن بود در مورد درمان طرحواره های ناسازگار بیشتر توضیح بفرمایید.
درود بر شما بله حتما برنامش را میزاریم
مطالب را خوب دسته بندی کرده بودید و مختصر و شفاف توضیح دادید ممنون
سپاس از شما
ممنونم از سايت و مطالب خوبتون
سلام استاد
من مهندس عمرانم و…اتفاقا از مطالب شما خیلی خیلی استفاده کردم و….بینهایت سپاس وعالی البته آموزنده????
ممنونم از شما مهندس عزیز
من ترم سوم روانشناسی هستم و از مطالب شما برای تحقیقم درمورد طرحواره ها استفاده کردم واقعا عالی بود??
ممنونم از شما
خیلی واضح و روشن بیان شده بود.
ممنون
مطالب عالی و واضح بود
بسیار عالی وکاربردی و قابل فهم توضیح داده بودید متشکرم وموفق باشید
سپاس از شما