طرحواره اطاعت

تا حالا شده حس کنی همیشه باید نظر بقیه رو قبول کنی و خواسته‌های خودت رو نادیده بگیری؟ یا از ترس ناراحت کردن دیگران، حرف دلت رو نزنی؟ این احساسات ممکنه نشون‌دهندهٔ طرحوارهٔ اطاعت باشن. کسانی که در این تله گرفتار می‌شن، معمولاً نیازها و احساسات خودشون رو سرکوب می‌کنن تا مبادا با مخالفت یا تنبیه روبه‌رو بشن. این رفتارها می‌تونن به خشم پنهان، نارضایتی و حتی مشکلات جسمی منجر بشن.

آیا تا به حال احساس کردی نیازها و خواسته‌هات برای دیگران اهمیتی نداره؟

چرا همیشه از بیان نظراتت می‌ترسی و فکر می‌کنی ممکنه دیگران رو ناراحت کنی؟

آیا احساس می‌کنی همیشه باید مطیع باشی تا مورد قبول واقع بشی؟

چطور می‌تونی از این چرخهٔ اطاعت بی‌پایان خارج بشی و زندگی شادتری داشته باشی

اگه می‌خوای بدونی چطور می‌تونی از این چرخه‌ی اطاعت بیرون بیای و با قدرت خواسته‌های خودت رو بیان کنی، این مقاله رو تا آخر بخوان

داستان کوتاه درباره فردی با طرحواره اطاعت

مریم همیشه در سکوت به حرف‌های دیگران گوش می‌داد. وقتی همکارانش اضافه‌کاری‌هایشان را به او می‌سپردند، لبخند می‌زد و قبول می‌کرد. وقتی دوستانش تصمیم می‌گرفتند کجا بروند، او هیچ‌وقت نظری نمی‌داد. حتی در خانه، وقتی مادرش از او می‌خواست کارهای خواهر کوچکش را انجام دهد، بدون اعتراض قبول می‌کرد.

اما آن شب، وقتی در اتاقش نشست و به لیست بلند کارهایی که به او محول شده بود نگاه کرد، حس عجیبی داشت. یک خشم فروخورده که سال‌ها در او جمع شده بود، حالا خودش را نشان می‌داد. اشک‌هایش بی‌صدا روی گونه‌اش ریختند. چرا هیچ‌کس نظر او را نمی‌پرسید؟ چرا همیشه باید مطابق میل دیگران رفتار می‌کرد؟

فردا صبح، وقتی مدیرش از او خواست کار اضافه‌ای انجام دهد، برای اولین بار مکث کرد. نفس عمیقی کشید و آرام گفت: «متأسفم، ولی من وقت ندارم.» قلبش به تندی می‌زد، اما حس عجیبی از آرامش هم داشت. شاید این شروعی برای شکستن زنجیرهای اطاعت بود…

این مقاله در مورد طرحواره اطاعت و نشانه ها و راهکارهای درمان آن است که بر اساس مدل طرحواره درمانی توضیح داده شده است.

در ابتدا در این بخش به معرفی کامل طرحواره ها می پردازیم از این رو حتما ویدیو های زیر را گوش کنید. قبل از شناخت طرحواره اطاعت می بایست شناخت کلی و کاملی و از طرحواره ها داشته باشید برای این منظور ویدیو های آموزشی در این مقاله گذاشته شده است.

تله اطاعت
Schema-Subjugation

این افراد احساس می کنند مجبورند که باید مطیع دیگران باشند و نظر و نیازهای خودشان مهم نیست. چنین افرادی خود را بسیار کمتر از دیگران می بینند و به خاطر ترس از دیگران گوش به فرمان دیگران هستند. این طرحواره به صورت اطاعت کورکورانه یا نافرمانی شدید خود را نشان می دهد. برای اطلاع از طرحواره های خود می توانید تست طرحواره را از سایت دانلود نموده و آزمون را انجام دهید.

دوره درمانی طرحواره اطاعت

ویدیو زیر را به صورت کامل دنبال کنید تا طرحواره اطاعت را به صورت کامل بشناسید و بتوانید با شناخت کامل این طرحواره به درمان آن بپردازید.

دوره درمان طرحواره اطاعت و ایثار

2,990,000 ریال قیمت اصلی 2,990,000 ریال بود.1,680,000 ریالقیمت فعلی 1,680,000 ریال است.

خرید دوره(کلیک کنید)

رفتارهای افراد دارای تله اطاعت

این افراد به دیگران اجازه می دهند بر آنها سلطه پیدا کنند. آنها تسلیم کنترل دیگران می شوند، چون احساس می کنند در غیر این صورت از طریق تنبیه یا رها شدن، تحت فشار قرار می گیرند. افراد مبتلا به این طرح واره، ادراکشان این است که نیازها و احساساتشان برای دیگران ارزشی ندارد و مهم تلقی نمی شود. 

بسیاری از افرادی که این تله را دارند نهایتا خشم را تجربه می کنند و به صورت علائم ناسازگاری مانند رفتار پرخاشگرانه – منفعلانه طغیان شدید و خارج از کنترل خشم، علائم روان – تنی، کناره گیری از مهر و محبت، برونریزی و سوء مصرف مواد بروز می کند.

سبک مقابله ای افرادی که این طرح واره را دارند، معمولا تسلیم است. آنها به شدت مطيع دیگران هستند و نسبت به این که در مخمصه بیفتند، حساسیت زیادی نشان می دهند. این افراد احساس می کنند دیگران آنها را تهدید می کنند، هیچ کاری نمی توانند انجام دهند. 

این افراد در بسیاری از مواقع در خدمت مراجع قدرت هستند: مراجع قدرت، قوی تر و بانفوذترند، لذا فرد دارای طرحواره اطاعت مجبور است تسلیم آنها شود. افرادی که چنین طرح واره ای دارند، ترس زیادی را نیز تجربه می کنند. واقعیت این است که آنها می ترسند اگر نیازها و احساسات خود را بیان کنند، وقایع ناگواری برایشان پیش بیاید. حتی ممکن است افراد مهم زندگی شان از دست آنها عصبانی شوند، رهایشان کنند و آنها را با تنبیه، طرد و انتقاد روبرو سازند. چنین افرادی نیازها و احساسات خود را واپس زنی می کنند، نه به این دلیل که احساس می کنند باید نیازها و احساسهای خود را واپس زنی کنند، بلکه به این دلیل که مجبورند چنین کاری انجام دهند. اطاعت آنها به دلیل ارزش یا تمایل درون سازی شده برای کمک به دیگران نیست، بلکه بیشتر مبتنی بر ترس از تلافی کردن دیگران است.

آنها معتقدند بیان نیازها و احساسات به هر طریقی که باشد، غلط است. وقتی این کار را انجام می دهند، احساس شرمندگی و گناه می کنند. 

چنین افرادی ممکن است روی به رفتارهای اجتنابی بیاورند. مثلا وارد دوستی با کسی نشوند. یا ممکن است به صورت افراطی جبران رفتارهای خود را بکنند. در این صورت نافرمان و خشن می شوند.

مطالعه بیشتر: دوره طرحواره درمانی

در روابط دوستی و عاطفی به صورت زیر عمل می کنند:

•  دنبال همسر یا افراد بسیار کنترل کننده یا فرمانده هستند. (تسلیم)
•  از روابط عاطفی و اجتماعی و یا پیگیری خواسته هایش دوری می کند. (فرار)
•  روی به رفتارهای خشن می آورد و نافرمانی زیادی می کند. (حمله)

موارد زیر نشانه هایی هستند که مشخص می کنند شما تا چه میزانی در این طرحواره قرار دارید:

• احساس می کنم مجبورم از دیگران اطاعت کنم.
•  به خاطر ترس از دیگران از تصمیمات خود دوری می کنم و به تصمیمات دیگران بیشتر اهمیت می دهم.
•  به خاطر ترس از ناراحت کردن دیگران مجبور هستم کارهای آن ها را انجام دهم.
•  اجازه می دهم دیگران با روش خاص خودشان با من برخورد کنند.

ویژگی های طرحواره اطاعت

مثل سایر طرحواره های ناسازگار این طرحواره هم شخص را در روابط عاطفی و اجتماعی بسیار متزلزل می کند و در رسیدن به هدف ها و برنامه های خود ناموفق عمل می کند. این افراد ترس زیادی نسبت به دیگران دارند و فکر می کنند باید یک منبع قدرتی باشد که به آن متوسل شوند و از آن پیروی کنند. این افراد همیشه دنبال یک مراد یا رئیس هستند تا از فرامین او پیروی کنند.

گاهی همین پیروی زیاد باعث ایجاد خشم زیادی در شخص می شود که تلاس می کند به صورت های مختلف این خشم را نشان دهد. از دیگر ویژگی های این افراد این است که به شدت نیازهای خود را سرکوب می کنند تا مبادا مورد خشم دیگران قرار گیرند. این افراد به شخص یا اشخاصی قدرت زیادی می دهند و از ترس تنبیه شدن از جانب آن ها به اطاعت از آن ها می پردازند.

مطالعه بیشتر: تست طرحواره یانگ

در طرحواره درمانی جفری یانگ نشانه ها و ویژگی های مختلفی برای این طرحواره برشمرده می شود که بعضی از آن ها به صورت زیر بیان می شوند.

موارد زیر از پرسشنامه های طرحواره های یانگ گرفته شده اند:

• شخص بیشتر وقت ها به دیگران اجازه می دهد که طبق نظر و مرام خودشان با او برخورد کنند.
•  سخت مشتاق هست که رضایت دیگران را به دست آورد.
• دوست ندارد با دیگران صادقانه مخالفت کند.
•  تقریبا همیشه کاری می کند که از خشم دیگران دوری کند.
•  نمی تواند از حق خود دفاع کند.
• به موفقیت خود اهمیتی نمی دهد.
•  در محل کار نمی توانند تقاضای ارتقا دهد.
•  توانایی “نه” گفتن ندارد.

تله اطاعت در محل کار

نشانه‌های تله اطاعت در محل کار

1. گفتن بله به همه‌چیز: پذیرش وظایف بیش از حد یا انجام کارهایی که خارج از وظایف اصلی شماست، حتی زمانی که توانایی انجام آن‌ها را ندارید.
2. ترس از ابراز نظر: خودداری از بیان ایده‌ها و نظرات شخصی به دلیل ترس از انتقاد یا ناراحت کردن همکاران و مدیران.
3. احساس قربانی بودن: داشتن این احساس که همیشه تحت فشار هستید و کسی قدردان تلاش‌های شما نیست.
4. عدم تعیین مرزهای کاری: کار کردن بیش از حد یا پذیرفتن مسئولیت‌هایی که به زندگی شخصی و سلامت شما آسیب می‌زند.

چرا تله اطاعت در محل کار خطرناک است؟

1. فرسودگی شغلی: پذیرفتن بیش از حد مسئولیت‌ها می‌تواند به خستگی، استرس و در نهایت فرسودگی شغلی منجر شود.
2. از دست دادن فرصت‌ها: عدم ابراز ایده‌ها و توانایی‌ها باعث می‌شود دیگران شما را کمتر به‌عنوان یک رهبر یا فرد توانمند ببینند.
3. عدم رضایت شغلی: احساس قربانی شدن و سرکوب نیازها باعث نارضایتی و کاهش انگیزه می‌شود.
4. روابط ناسالم: دیگران ممکن است از رفتار اطاعت‌گونه شما سوءاستفاده کنند.

تله اطاعت در محیط کار می‌تواند مانع بزرگی برای رشد حرفه‌ای شما باشد. با شناسایی این طرحواره و تلاش برای تغییر الگوهای رفتاری، می‌توانید تعادل سالم‌تری بین اطاعت از قوانین و احترام به نیازهای شخصی خود ایجاد کنید. یادتان باشد که شما لایق احترام و توجه در محیط کار هستید.

مطالعه بیشتر: چگونه در محیط کار آرامش داشته باشیم

7 تمرین مهم برای درمان طرحواره اطاعت

1. شناخت طرحواره اطاعت

• هدف: آگاهی از الگوهای فکری و رفتاری اطاعت.
• تمرین: روزانه به موقعیت‌هایی که در آن‌ها نیازهای خود را نادیده گرفته‌اید فکر کنید. آن‌ها را یادداشت کنید و مشخص کنید چرا این رفتار را انجام دادید. بپرسید:
  «آیا این تصمیم از ترس یا نیاز به رضایت دیگران بود؟»

2. تمرین گفتن «نه»

• هدف: تقویت توانایی تعیین مرزهای شخصی.
• تمرین: با موقعیت‌های کوچک شروع کنید. وقتی کسی از شما چیزی می‌خواهد که تمایل ندارید انجام دهید، به‌آرامی اما قاطعانه بگویید: «نه، متأسفم نمی‌توانم.» سپس احساسات خود را ارزیابی کنید.

3. شناسایی نیازها و خواسته‌های خود

• هدف: تقویت آگاهی از نیازهای شخصی.
• تمرین: هر روز سه نیاز یا خواسته شخصی خود را یادداشت کنید و برای برآورده کردن یکی از آن‌ها در طول روز تلاش کنید.

4. تمرین مدیریت ترس از طرد شدن

• هدف: کاهش اضطراب ناشی از نارضایتی دیگران.
• تمرین: یک موقعیت فرضی را تصور کنید که در آن به کسی «نه» می‌گویید و او از شما ناراحت می‌شود. پاسخ‌های احتمالی را بنویسید و روی این جمله تمرکز کنید:
  «من مسئول احساسات دیگران نیستم. من حق دارم خواسته‌ها و نیازهای خود را بیان کنم.»

5. بازسازی باورهای محدودکننده

• هدف: جایگزینی باورهای ناسالم با باورهای سالم.
• تمرین: باورهای زیر را یادداشت کنید و سپس آن‌ها را با جملات جایگزین بازنویسی کنید:
  • «اگر مخالفت کنم، دیگران مرا دوست نخواهند داشت.»
    → «افراد واقعی من را حتی با مخالفت دوست خواهند داشت.»
  • «نیازهای دیگران همیشه از من مهم‌ترند.»
    → «نیازهای من به‌اندازه دیگران اهمیت دارند.»

6. تمرین نقش‌آفرینی (Role-Playing)

• هدف: تمرین رفتارهای جدید در محیط امن.
• تمرین: با یک دوست یا درمانگر موقعیتی را شبیه‌سازی کنید که باید از خواسته خود دفاع کنید. سعی کنید رفتار و گفتار قاطعانه را تمرین کنید.

7. تقویت خودشفقتی (Self-Compassion)

• هدف: کاهش خودسرزنشی و افزایش حمایت از خود.
• تمرین: هر روز جملاتی محبت‌آمیز برای خود بگویید، مانند:
  «نیازهای من مهم هستند و من سزاوار احترام هستم.»

نکته تکمیلی:

درمان طرحواره اطاعت اغلب نیاز به کار با یک درمانگر متخصص، به‌ویژه در رویکردهایی مثل طرحواره‌درمانی یا روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT)، دارد. همچنین یادگیری مهارت‌های قاطعیت (Assertiveness Training) می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

مطالعه بیشتر: ذهن آگاهی در محل کار

نویسنده مقاله:
استاد فرزاد میر احمدی، نویسنده کتاب طرح واره ها
مدیر موسسه ذهن موفق پارسیان