طرحواره ایثار

تا حالا شده حس کنی همیشه در حال کمک به دیگرانی و نیازهای خودت رو فراموش کردی؟ این حالت می‌تونه نشونه‌ای از طرحواره ایثار باشه؛ وقتی که به خاطر جلوگیری از رنج دیگران یا احساس گناه، نیازهای خودت رو نادیده می‌گیری. این رفتار ممکنه باعث بشه احساس خستگی و نارضایتی کنی، چون همیشه خودت رو فدای دیگران می‌کنی. شناخت این طرحواره می‌تونه بهت کمک کنه تا تعادل بهتری بین نیازهای خودت و دیگران پیدا کنی و از زندگی لذت بیشتری ببری.

در این مقاله به این سوالات پاسخ داده می شود

آیا تا به حال احساس کردی که نیازهای خودت رو قربانی می‌کنی تا دیگران راضی باشن؟

چطور می‌تونی بدون احساس گناه، به نیازهای خودت هم توجه کنی؟

آیا فکر می‌کنی ایثارگری بیش از حد می‌تونه به روابطت آسیب بزنه؟

چطور می‌تونی مرز سالمی بین کمک به دیگران و مراقبت از خودت ایجاد کنی؟

مقاله رو تا آخر بخون اگر همیشه دیگران رو به خودت ترجیح می‌دی و آخر سر احساس خستگی و نارضایتی می‌کنی، این مقاله کمکت می‌کنه راهی برای تعادل پیدا کنی

داستان لیلا و  طرحواره ایثار

لیلا همیشه خودش را آخر از همه می‌دید. وقتی همکارش از او خواست اضافه‌کاری‌اش را قبول کند، با اینکه خسته بود، گفت: “مشکلی نیست، من انجام می‌دم.” وقتی دوستش خواست آخر هفته برایش خرید کند، برنامه‌های خودش را کنسل کرد. حتی وقتی مریض بود، حاضر نشد استراحت کند، چون حس می‌کرد بقیه به او نیاز دارند.

اما چیزی که لیلا نمی‌دید، این بود که هیچ‌کس برایش همان فداکاری‌ها را نمی‌کرد. وقتی او نیاز داشت، کسی نبود. یک روز که به شدت احساس خستگی و بی‌ارزشی می‌کرد، پیش خودش فکر کرد: “چرا همیشه من باید برای بقیه باشم، اما هیچ‌کس برای من نیست؟”

آن شب، برای اولین بار تصمیم گرفت “نه” بگوید. احساس عذاب وجدان داشت، اما بعد از مدت‌ها حس کرد که سبک شده است. کم‌کم فهمید که اگر خودش را دوست نداشته باشد، دیگران هم برایش ارزشی قائل نمی‌شوند.

مقاله زیر در مورد طرحواره ایثار، توضیح آن و راهکارهای این طرحواره می باشد که بر اساس مدل طرحواره درمانی توضیح داده شده است.کسانی که طرحواره ایثار دارند به ارضاء نیازهای دیگران توجه دارند، به گونه ای که نیازهای خودشان را فدا می کنند. آن ها به این دلیل چنین کاری را انجام میدهند که می خواهند از درد و رنج دیگران جلوگیری کنند، چون از طرفی معتقدند این کار درست است و از طرف دیگر نمی خواهند احساس گناه و خودخواهی کنند. ایثارگری باعث می شود که شخص خود را فدای دیگران کند و از این جهت رنج زیادی را تحمل کند. این طرحواره ممکن است با طرحواره اطاعت اشتباه گرفته شود اما تفاوت های بسیاری دارند.

در ابتدا در این بخش به معرفی کامل طرحواره ها می پردازیم از این رو حتما ویدیو های زیر را گوش کنید. قبل از شناخت طرحواره ایثار می بایست شناخت کلی و کاملی و از طرحواره ها داشته باشید برای این منظور ویدیو های آموزشی در این مقاله گذاشته شده است.

کسانی که بیش از حد ایثارگری می کنند ممکن است به خاطر دلایل زیر این کار را انجام دهند:

•  جلب توجه دیگران
•  ترس از عدم پذیرش از جانب دیگران
•  احساس گناه به خاطر برآورده نکردن نیاز دیگران

دوره درمانی طرحواره ایثار

عزیزانم قبل از ادامه مقاله حتما این ویدیو را تا انتها ببینید. برای درمان طرحواره ها و همچنین طرحواره ایثار باید آنهارا خوب بشناسیم و بدانیم نشانه های و علائم هرکدام کدام است.

دوره درمان طرحواره اطاعت و ایثار

2,990,000 ریال قیمت اصلی 2,990,000 ریال بود.1,680,000 ریالقیمت فعلی 1,680,000 ریال است.

خرید دوره(کلیک کنید)

نشانه های طرحواره ایثار

اگر موارد زیر تا حد زیادی در رفتار و شخصیت شما باشد به سمت تله ایثار گرایش دارید:

•  نیازهای خودم را بعد از نیازهای دیگران قرار می دهم و گرنه احساس گناه می کنم.
•  هر چقدر هم که کار داشته باشم باز هم وقتی نیاز باشد از کارم می زنم و به کار دیگران می رسم.
•  مردم مرا فردی می بینند که برای دیگران زیاد کار می کنم، ولی برای خودم کاری نمی کنم.
•  برای من خیلی دشوار است که از دیگران بخواهم نیازهایم را برآورده کنند.
•  تنها وقتی خوشحال می شوم که بتوانم اطرافیانم را خوشحال کنم و کاری برای آن ها انجام دهم.

مطالعه بیشتر: دوره طرحواره درمانی

ویژگی های طرحواره ایثار

وقتی از طرحواره ایثارگری صحبت می کنیم منظورمان این نیست که به کسی کمک نکنیم و خودخواه باشیم، بلکه منظور این است که نیازها و احساسات خود را پس نزنیم و برای جلب توجه دیگران خود را به آب و آتش نزنیم.

بنابراین ویژگی های کلی تله ایثار به شرح زیر می باشد:

•  تمرکز افراطی بر نیازهای دیگران و بی توجهی به نیازهای خود
•  احساس گناه ناشی از این که نمی تواند برای دیگران کار انجام دهد
•  احساس خشم و ناراحتی به خاطر جبران نکردن زحمات خود از جانب دیگران

ریشه های تحولی طرحواره ایثار

1- انتظار زیاد والدین از کودک

2- زمانی که شخص فقط با برآورده کردن نیازهای دیگران مورد توجه قرار می گرفت

3- بی اهمیتی والدین به نیازهای کودک

4- تشویق بزرگترها به بی توجهی به نیازهای خود

5- نقش والدگونه پیدا کردن کودک یا نوجوان

طرحواره ایثارگری در رابطه عاطفی

کسانی که در تله یا طرحواره ایثارگری گیر افتاده اند در رابطه عاطفی خود هم، آسیب هایی می بینند. اگر این طرحواره را دارید همه یا بعضی از کارهای زیر را انجام می دهید:

• بیش از حد به دنبال خوشحال کردن طرف مقابل هستیدپ
• دائم از این که طرف مقابل دچار مشکلی شود یا حالش خوب نباشد احساس عذاب وجدان می کنید
• از بیان نیازهای خود، نگران هستید و معمولا نیازهای خود را عقب می اندازید
• توانایی نه گفتن ندارید و ممکن است در خیلی از جاها حقوق شما پایمال شود
• خود را مسئول همه اتفاقات رابطه می دانید و معمولا خود را مقصر می دانید
• طرف مقابل عادت می کند که از شما حمایتی نکند و همیشه از شما کمک بخواهد

درمان طرحواره ایثار

یکی از مهم ترین اهداف درمان تله ایثار ، این است که افراد متوجه شوند همه انسانها برای ارضاء نیازهایشان حقوق مساوی دارند. حتی اگر تجربه نشان بدهد که این افراد از دیگران قوی ترند، اما واقعیت این است که بیشتر آن ها در دوران کودکی از نظر هیجانی با محرومیت مواجه شده اند.آن ها خودشان را فدا کرده اند و اصلا به نیازهای خودشان نپرداخته اند.

هدف مهم درمان، کمک به افراد است تا به این نکته پی ببرند که خودشان نیاز هایی دارند که ارضاء نمی شود، حتی اگر از چنین نیازهایی آگاه نباشند و این که خودشان بیش از هر کس دیگری حق دارند نیازهایشان را ارضاء کنند.

علیرغم هرگونه نفع ثانویه ای که طرحواره ایثار به ارمغان می آورد، ولی با این حال، چنین افرادی، هزینه گزافی در قبال ایثارگری خود می پردازند.
آن ها به خاطر مراقبت و دلسوزی بیش از حد از دیگران، از ارضاء کامل نیازهای خود باز می مانند. یکی دیگر از اهداف درمان، کاهش مسئولیت پذیری افراطی شخص است..

مطالعه بیشتر: طرحواره تنبیه 

بر این اساس درمان تله ایثار بر سه جنبه است:

الف- شناختی

باید شخص یاد بگیرد که خودش نیز نیازهایی دارد که باید در اولویت قرار گیرند. شخص باید ذهنیت خود را عوض کند و فکر نکند او مسئول دیگران است، زیرا توجه زیاد به نیازهای دیگران هم آن ها را پرتوقع می کند و هم باعث می شود که خود شخص احساس زیان کند.
بنابراین به خود یادآور شوید که من با کمک کردن افراطی به دیگران فقط خودم را اذیت می کنم و باید استقلال خود را بالا ببرم که به خاطر جلب توجه یا احساس گناه یا هر دلیل دیگری به سمت برآورده کردن نیازهای دیگران نروم.

ب- تجربی

در بسیاری از مواقع شخصی که دچار طرحواره ایثارگری است در کودکی مورد بی توجهی قرار گرفته بود و از طرحواره محرومیت هیجانی نیز رنج می برد. بر این اساس نیاز است که این شخص برای خود والد مهربانی شود و کودک درون خود را نوازش کند.

ج- رفتاری

شخصی که این طرحواره را دارد نیاز هست که آرام آرام الگوهای رفتاری خود را عوض کند. دیگران را تشویق کند که خودشان کار خود را انجام دهند و از کمک های افراطی به دیگران پرهیز کند.

مطالعه بیشتر: نیازهای زنان در زندگی مشترک

8 تمرین برای درمان طرحواره ایثار

1. شناسایی باورهای ناسازگار مرتبط با ایثارگری

در یک دفترچه بنویسید:

• چرا همیشه نیازهای دیگران را به نیازهای خودم ترجیح می‌دهم؟
• آیا باور دارم که اگر به خودم اهمیت دهم، خودخواه محسوب می‌شوم؟
  این باورها را بررسی کنید و سعی کنید افکار جایگزین و واقع‌بینانه‌ای ایجاد کنید، مانند:
  «من هم حق دارم به نیازهای خودم اهمیت دهم، چون این کار به من انرژی بیشتری برای کمک به دیگران می‌دهد.»

2. تمرین “نه” گفتن با احترام

یکی از مشکلات افراد با طرحواره ایثار، ناتوانی در رد درخواست‌های دیگران است. برای شروع، در موقعیت‌هایی که احساس می‌کنید نمی‌توانید به درخواست کسی پاسخ مثبت دهید، به خودتان بگویید:
«این بار اولویت با نیازهای خودم است.»
سپس با احترام بگویید:
«متأسفم، ولی الان نمی‌توانم این کار را انجام دهم.»

3. تنظیم مرزهای شخصی

مرزهای خود را مشخص کنید. برای مثال، تصمیم بگیرید که چقدر زمان، انرژی یا منابع را می‌خواهید به دیگران اختصاص دهید. اگر کسی سعی کرد از این مرزها عبور کند، با احترام اما قاطعانه برخورد کنید. مثلاً:
«من دوست دارم کمک کنم، ولی الان نیاز دارم برای خودم وقت بگذارم.»

4. تمرکز بر شناسایی و برآورده کردن نیازهای خود

لیستی از نیازها و خواسته‌های خودتان بنویسید، حتی اگر کوچک باشند. مثلاً:

• نیاز به استراحت.
• نیاز به تفریح.
• نیاز به زمانی برای تنهایی.
  سپس روزانه یکی از این نیازها را برآورده کنید. این تمرین به شما کمک می‌کند به خودتان اولویت دهید.

5. شناسایی الگوهای پنهان گناه و اصلاح آن‌ها

هر بار که احساس گناه کردید، از خود بپرسید:

• آیا این گناه واقع‌بینانه است یا فقط ناشی از طرحواره من است؟
  سعی کنید با خودتان مهربان باشید و بگویید:
  «من نمی‌توانم همیشه همه چیز را برای همه انجام دهم، و این طبیعی است.»

6. تمرین خودمراقبتی (Self-Care)

هر روز زمانی را برای فعالیت‌هایی که به شما انرژی می‌دهند اختصاص دهید، مانند:

• ورزش.
• خواندن کتاب.
• مدیتیشن یا یوگا.
  این فعالیت‌ها به شما کمک می‌کنند به خودتان اهمیت دهید و از خستگی ناشی از ایثارگری بیش‌ازحد جلوگیری کنید.

7. ارزیابی روابط ناسالم

بررسی کنید که آیا روابطی دارید که در آن‌ها دائماً نقش حمایت‌کننده را ایفا می‌کنید. آیا این روابط متقابل هستند یا یک‌طرفه؟ اگر رابطه‌ای بیش‌ازحد یک‌طرفه است، سعی کنید با فرد مقابل گفتگو کنید و تعادل بیشتری ایجاد کنید.

8. تمرین کمک به دیگران با آگاهی و تعادل

کمک به دیگران را به عنوان یک انتخاب آگاهانه ببینید، نه یک اجبار. قبل از اینکه به کسی کمک کنید، از خود بپرسید:

• آیا این کمک کردن با نیازهای من سازگار است؟
• آیا من انرژی کافی برای این کار دارم؟
  این سوالات به شما کمک می‌کنند بین کمک به دیگران و مراقبت از خود تعادل برقرار کنید.

تقویت عزت نفس برای رهایی از تله ایثار

علاوه بر جلسات مشاوره حضوری بهتر است افراد کارهای هر چند کوچکی انجام دهند:

1- وقتی در مقابل دیگران هستید ببینید از درون چه نیاز احساسی دارید. مثلا آیا می ترسید و نیاز به امنیت دارید؟ یا نیاز دارید کسی شما را دوست داشته باشد یا هر نیاز درونی دیگر. این یک مرحله بسیار مهم است که در کتاب طرحواره های شخصیتی هم بدان پرداخته ایم. بعد از این که نیاز درونی خود را پیدا کرده اید چندین بار آن چه می خواهید را در عبارات زیر قرار دهید و بیان کنید:

باشد که من ………………… باشم.

مثلا در جای خالی می توانید عبارات زیر را به کار ببرید:

در امنیت

رها از رنج

در آرامش و…

2- آن چه دوست دارید را برای خود انجام دهید. اگر چیزی را دوست دارید ولی نمی توانید به دست بیاورید که بپذیرید. ولی اگر چیزی است که خارج از دسترس شما نیست آن را برای خود تهیه کنید. یادتان باشد شما خودتان بهترین برای خودتان هستید. تا زمانی که خودتان را دوست نداشته باشید و کاری برای خود انجام ندهید کسی برای شما کاری نمی کند.

کلام پایانی

طرحواره ایثار ممکن است از نیت‌های مثبت سرچشمه بگیرد، اما در درازمدت به خودتان آسیب می‌زند. با انجام این تمرین‌ها می‌توانید مرزهای سالم‌تری ایجاد کنید، نیازهای خود را بهتر بشناسید و از کمک به دیگران به شیوه‌ای متعادل و بدون خستگی لذت ببرید. اگر این طرحواره عمیق‌تر است، کار با یک متخصص طرحواره‌درمانی می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند.

نویسنده مقاله طرحواره ایثار: فرزاد میراحمدی

مطالعه بیشتر: تست طرحواره یانگ