طرحواره‌ محرومیت هیجانی

تا حالا شده حس کنی هیچ‌کس درکت نمی‌کنه و همیشه تنهایی؟ یا فکر کنی محبت و توجهی که نیاز داری رو از اطرافیانت نمی‌گیری؟ این حس‌ها می‌تونن نشونه‌های طرحواره محرومیت هیجانی باشن که خیلی‌ها باهاش دست‌وپنجه نرم می‌کنن. شناخت این طرحواره و راه‌های مقابله باهاش می‌تونه کمک کنه زندگی بهتری داشته باشیم.

تا حالا فکر کردی چرا همیشه احساس تنهایی می‌کنی؟

چرا با اینکه آدمای خوبی دور و برت هستن، باز هم حس می‌کنی کسی درکت نمی‌کنه؟

آیا تا به حال به این فکر کردی که چرا نمی‌تونی نیازهای عاطفیت رو بیان کنی؟

چطور می‌تونی از این حس محرومیت هیجانی رها بشی و زندگی شادتری داشته باشی؟

اگه همیشه حس کردی کسی عمیقاً درکت نمی‌کنه و محبت کافی دریافت نمی‌کنی، بدون که این فقط یه احساس نیست، بلکه طرحواره‌ایه که می‌تونی ازش رها بشی—پس این مقاله رو تا آخر بخون!

داستان “سایه‌های تنهایی”

سامان از کودکی همیشه حس می‌کرد چیزی در زندگیش کم است، ولی دقیقاً نمی‌دانست چیست. پدرش مردی سختگیر و همیشه مشغول کار بود، مادرش هم زنی خسته که بیشتر وقتش را صرف رسیدگی به کارهای خانه و خواهر کوچکش می‌کرد. سامان نه دعوای شدیدی در خانه داشت و نه کمبودی در تأمین نیازهای مادی، اما وقتی شب‌ها روی تختش دراز می‌کشید، یک احساس عمیق تهی بودن در دلش موج می‌زد.

او همیشه دوست داشت کسی باشد که به حرف‌هایش گوش دهد، کسی که وقتی ناراحت است، دستش را بگیرد و بگوید: “من درکت می‌کنم.” اما چنین کسی را در زندگی‌اش نداشت. وقتی دوستانش از رابطه گرمشان با خانواده می‌گفتند، او فقط سکوت می‌کرد و لبخند می‌زد.

با گذشت سال‌ها، این احساس به شکل‌های مختلف در زندگی‌اش بروز پیدا کرد. در رابطه‌هایش همیشه جذب آدم‌های سرد و بی‌احساس می‌شد. هر بار که سعی می‌کرد محبت بگیرد، با بی‌توجهی طرف مقابل روبه‌رو می‌شد و در نهایت خودش را مقصر می‌دانست: “شاید من به اندازه کافی دوست‌داشتنی نیستم.”

یک روز، وقتی برای چندمین بار در رابطه‌ای شکست خورد و به این نتیجه رسید که شاید تا آخر عمرش محکوم به تنهایی است، اتفاقی چشمانش به مقاله‌ای درباره طرحواره محرومیت هیجانی افتاد. هر جمله‌اش انگار برای او نوشته شده بود. انگار کسی بالاخره احساسات او را درک کرده بود. برای اولین بار متوجه شد که مشکل از “خودش” نیست، بلکه از گذشته‌ای است که در ذهنش ریشه دوانده بود.

او تصمیم گرفت این بار به جای سرزنش خودش، روی شناخت و تغییر الگوهای ذهنی‌اش کار کند. روزهای سختی در پیش داشت، اما برای اولین بار در زندگی‌اش، کورسوی امیدی در دلش روشن شده بود…

 

این مقاله در مورد طرحواره محرومیت هیجانی و نشانه های آن است.

در ابتدا در این بخش به معرفی کامل طرحواره ها می پردازیم از این رو حتما ویدیو های زیر را گوش کنید. قبل از شناخت طرحواره محرومیت هیجانی می بایست شناخت کلی و کاملی و از طرحواره ها داشته باشید برای این منظور ویدیو های آموزشی در این مقاله گذاشته شده است.

تله محرومیت هیجانی

کسی که طرحواره محرومیت هیجانی دارد در بیشتر مواقع احساس می‌کند دوست داشتنی نیست و یا به آن میزانی که نیاز دارد مورد توجه قرار نگرفته است. طرحواره محرومیت هیجانی اغلب با طرحواره بازداری هیجانی اشتباه گرفته می شود اما این دو متفاوت هستند.

دوره درمانی طرحواره محرومیت هیجانی

برای درمان طرحواره محرومیت هیجانی ابتدا باید این طرحواره را با دقیت بشناسید و بدانید این طرحواره چه نشانه هایی دارد از این حتما ویدیو زیر را با دقت تمام ببینید و یادداشت بردارید.

تشریح افراد دارای تله محرومیت هیجانی

جفری یانگ مبدع طرحواره درمانی می گوید این طرحواره از سایر طرحواره ها شایع تر است. افرادی که این طرح‌واره را دارند، اغلب به خاطر احساس تنهایی، غمگینی و افسردگی برای درمان مراجعه می کنند و معمولاً نمی دانند چرا چنین حالتی دارند. چنین افرادی انتظار ندارند، حتی از سوی نزدیکان، مورد محبت قرار گیرند و درک یا حمایت شوند. آنها احساس می کنند از نظر هیجانی با محرومیت مواجه شده اند و به قدر کافی محبت، صمیمیت و توجه دریافت نکرده اند، همچنین ممکن است احساس کنند هیچ کس نیست آنها را راهنمایی کند. کسی آنها را درک نمی کند و همیشه خود را تنها می دانند.

سه نوع محرومیت هیجانی

افرادی که در تله محرومیت هیجانی هستند سه نوع محرومیت را احساس می کنند:

الف- محرومیت از محبت: احساس می کنند کسی نیست آن ها را دوست داشته باشد.

ب- محرومیت از همدلی: کسی نیست آن ها درک کند. به حرف آن ها توجه کند و با آن ها گفتگو کند.

ج- محرومیت از حمایت: احساس می کنند کسی نیست آن ها را حمایت کند و به آن ها کمک کند.

رفتارهای افراد دارای طرحواره محرمیت هیجانی

افرادی که طرحواره محرومیت هیجانی در ذهنشان شکل گرفته است، رفتارهای خاصی انجام می دهند:

–  عدم ابراز تمایل به محبت،

• عدم درخواست از افراد مهم زندگی برای رفع نیازهای هیجانی شان
• سؤال کردن از دیگران و کمتر راجع به خود حرف زدن
• انجام رفتارهایی برخلاف احساس زیربنایی
• عدم بیان احساسات و سایر رفتارهایی که منجر به محرومیت آنها شده است.
• عدم دریافت توجه به خاطر عدم ابراز آن

یکی دیگر از تمایلاتی که در افراد دارای طرحواره یا تله محرومیت هیجانی مشاهده می شود، انتخاب همسری است که نمی تواند از نظر هیجانی آنها را ارضاء کند. آنها بیشتر افرادی بی عاطفه،  تنها یا نیازمند را برای زندگی مشترک انتخاب می کنند که به احتمال قوی آن هارا از نظر هیجانی با محرومیت مواجه می کنند. در نتیجه هرچه آنها بیشتر کناره گیری می کنند، تنهاتر می شوند. چنین افرادی از روابط صمیمی کناره گیری می کنند، زیرا انتظار روابط صمیمی را ندارند. 

افرادی که طرحواره محرومیت هیجانی را به سبک جبران افراطی نشان می دهند بسیار پرتوقع یا لوس می شوند.

چنین افرادی معتقدند به هر طریقی شده باید انتظاراتشان برآورده شود. آنها لوس بار آمده اند و هرگز خود را ملزم نکرده اند از قوانین  رفتار پیروی کنند. چنین افرادی ممکن است به خاطر هوش یا استعدادشان مورد توجه و دوست داشتن قرار گرفته اند، نه به خاطر خودشان.

بعضی از این افراد هم خود را همیشه نیازمند دیگران نشان می دهند.

مطالعه بیشتر: تاثیر هوش هیجانی در رابطه عاطفی

نشانه‌های طرحواره محرومیت هیجانی

موارد زیر نشانه‌های طرحواره‌ محرومیت هیجانی است:

شخص در ذهن خود چنین جملاتی را یا بیان می‌کند یا به آن‌ها باور دارد:

• من به عشق بیشتری در زندگی نیاز دارم
• واقعا کسی من را درک نمی‌کند
•  هیچ شخص خاصی در زندگی ندارم که بخواهد نگران من شود
•  در زندگی من کسی نیست که به من محبت کند
•  بیشتر اوقات از نظر عاطفی تنها بوده‌ام

در صورتی‌که گزینه‌های فوق در بیشتر موارد دربازه‌ی شما صادق هستند باید از طرحواره‌ محرومیت هیجانی عبور کنید.

تله محرومیت هیجانی از کودکی شروع شده است و اگر حل نشود تا آخر عمر همراه شخص باقی می‌ماند.

ویژگی‌های طرحواره‌ محرومیت هیجانی

شخصی که دارای تله محرومیت هیجانی است علاوه بر تمام موارد بالا، ممکن است:

•  در ابتدا روابط پرشور دارند و بعد ناامید و سرد می‌شوند
•  به سمت افراد سرد کشیده می‌شوند
•  به خاطر ترس از وابسته شدن وارد رابطه‌ی صمیمانه نشوند
•  از طرف مقابل توقع عاطفی زیاد دارند.

مطالعه بیشتر: دوره هوش هیجانی

ریشه‌های طرحواره‌ محرومیت هیجانی

• مادر سرد
• عدم وقت گذاشتن کافی مادر
• عدم راهنمایی والدین یا همدلی آن‌ها
• عدم ارتباط صمیمانه‌ی مادر و پدر با کودک
• تولد فرزندان دیگر
• مشغولیت زیاد پدر و مادر

وجود چنین عواملی باعث می‌شود که کودک کم کم احساس کند کسی نیست که به او محبت کند، با او مهربانی کند و به درددل او گوش کند. در این صورت ممکن است یا بسیار در خود فرو رود و با کسی ارتباط برقرار نکند یا در جستجوی محبت دیگران هر کاری انجام دهد.

مطالعه بیشتر: درمان طرحواره محرومیت هیجانی

علائم خطر در روابط عاطفی

اگر در روابط عاطفی مخصوصا قبل از ازدواج موارد زیر را به صورت مکرر مشاهده می‌کنید حتما باید از تله‌ محرومیت هیجانی بیرون بیایید:

• طرف مقابل چندان به حرف‌های شما توجه نمی‌کند و با این حال شما همچنان به دنبال او هستید
• وقت کمی برای شما قرار می‌دهد
• هرگاه به او نیاز دارید در کنارتان نیست یا با بهانه‌ای از شما دور می‌شود
•  به کرات می‌گویید که او درکم نمی‌کند
• بیشتر ازاین‌که او به دنبال شما باشد شما به دنبال او هستید.
• نمی‌توانید نیازهای منطقی‌تان را به او بگویید.

اگر در رابطه‌ای قرار دارید که چنین نشانه‌هایی وجود دارد حتما باید یک بازبینی اساسی در رابطه‌ی خود ایجاد کنید یا به یک روانشناس خوب مراجعه نمایید.

چنین افرادی باید در روابط عاطفی خود اصول روانشناسی زنان و مردان را یاد بگیرند. مقاله زیر کمک فراوانی می کند:

درمان طرحواره‌ محرومیت هیجانی

برای درمان طرحواره ها حتما باید تمرین های زیر را به صورت منظم انجام دهید.

1. شناسایی محرومیت‌های هیجانی گذشته

یک دفترچه بردارید و لحظاتی از کودکی یا نوجوانی خود را که احساس محرومیت هیجانی کرده‌اید، بنویسید. چه کسی یا چه موقعیتی باعث این احساس شد؟ سپس این جمله را اضافه کنید:
«من کودک آن زمان نیستم؛ حالا می‌توانم برای خودم حمایت و محبت فراهم کنم.»
این تمرین به شما کمک می‌کند گذشته را از حال جدا کنید و روی بهبود تمرکز کنید.

2. تمرین ابراز نیازهای عاطفی

افراد با طرحواره محرومیت هیجانی اغلب در بیان نیازهایشان مشکل دارند. در یک موقعیت ساده، مثلاً وقتی ناراحت هستید، به یکی از نزدیکانتان بگویید:
«من احساس می‌کنم به حمایت و همدلی نیاز دارم. می‌توانی به حرف‌هایم گوش دهی؟»
این تمرین ساده به شما کمک می‌کند یاد بگیرید که نیازهای خود را بدون احساس گناه یا خجالت بیان کنید.

3. خودشفقتی را تمرین کنید

طرحواره محرومیت هیجانی معمولاً باعث انتقاد شدید از خود می‌شود. روزانه چند دقیقه وقت بگذارید تا جملات محبت‌آمیزی به خود بگویید، مثلاً:
«من شایسته عشق و توجه هستم.»
«من می‌توانم نیازهای عاطفی‌ام را برآورده کنم.»
این تمرین باعث تقویت رابطه شما با خودتان می‌شود.

4. بازنویسی داستان‌های ذهنی منفی

هرگاه فکری مانند «هیچ‌کس به من اهمیت نمی‌دهد.» به ذهنتان رسید، توقف کنید و از خود بپرسید:
«آیا این فکر واقعیت دارد؟»
سپس داستان را بازنویسی کنید، مثلاً:
«شاید برخی افراد به من اهمیت نداده باشند، اما افرادی هم هستند که به من توجه دارند.»

5. تمرین آگاهانه دریافت محبت

افراد با طرحواره محرومیت هیجانی اغلب محبت دیگران را نمی‌پذیرند یا نمی‌بینند. وقتی کسی به شما محبت یا توجه می‌کند، لحظه‌ای توقف کنید و این محبت را بپذیرید. مثلاً اگر کسی به شما لبخند زد یا کمکی به شما کرد، به خود یادآوری کنید:
«این توجه واقعی است و من آن را می‌پذیرم.»

6. ایجاد روابط حمایتی سالم

فهرستی از دوستان یا اطرافیانی که به شما احساس امنیت عاطفی می‌دهند، تهیه کنید. با یکی از آن‌ها تماس بگیرید و زمانی را برای ملاقات یا مکالمه اختصاص دهید. این روابط سالم به شما کمک می‌کند تا به تدریج احساس محرومیت را کاهش دهید.

7. توجه به نیازهای عاطفی خود

هر روز صبح چند دقیقه وقت بگذارید تا نیازهای عاطفی خود را شناسایی کنید. از خود بپرسید:
«امروز چه احساسی دارم و به چه چیزی نیاز دارم؟»
سپس راهی برای برآورده کردن آن نیاز پیدا کنید، حتی اگر کوچک باشد، مثل گوش دادن به موسیقی موردعلاقه یا صحبت با یک دوست.

8. کار بر روی همدلی با دیگران

برای افزایش ارتباطات عاطفی، در مکالمات خود به احساسات دیگران توجه کنید. مثلاً وقتی دوستی درباره مشکلی صحبت می‌کند، به جای ارائه راه‌حل، بگویید:
«متوجه هستم که این برای تو سخت بوده. چه کمکی از دستم برمی‌آید؟»
این تمرین به شما کمک می‌کند روابط عاطفی عمیق‌تری ایجاد کنید.

9. مشاوره و طرحواره‌درمانی

درمان حرفه‌ای می‌تواند نقش بزرگی در غلبه بر طرحواره محرومیت هیجانی داشته باشد. یک درمانگر طرحواره‌درمانی می‌تواند به شما کمک کند تا ریشه‌های طرحواره خود را شناسایی کرده و روش‌های جایگزین برای برآورده کردن نیازهای عاطفی بیاموزید.

مطالعه بیشتر: تست هوش هیجانی