درمان هیجان مدار

اهمیت هیجانات در درمان هیجان مدار

فرزاد میراحمدی- درمانگر eft

از نظر eftهیجان از افکار ، باورها و انگیزش متفاوت است. هیجانات پیچ و مهره هایی هستند که به نیازهای اساسی ما وصل می شوند. یعنی هیجانات به ما می گویند که ما چه چیزی می خواهیم.(( frijda1986 هیجانات به ما می گویند که آیا اوضاع خوب است یا نه یا آیا نیاز به تغییر داریم یا خیر. هیجانات منبعی هستند که باعث اقدام ما می شوند. این که چگونه عمل کنیم از طریق هیجانات اتفاق می افتد.

در ای اف تی، هیجانات به عنوان داده های اساسی تجربه و اطلاعات، تمایل به اقدام و انگیزش هستند. هیجان یک پدیده دارای چندین قسمت است. هیجانات زمانی آشکار می شوند که مجموعه ای از حسهایی که از جهان اطراف ایجاد می شوند با مجموعه ای حسهای بدنی و تمایلات رفتاری ترکیب می شوند و این مجموعه به عنوان عصبانیت، غم یا ترس از آن چه در حال تجربه است نشان داده می شوند. مثلا وقتی عکس نامزد از دست رفته تان را می بینید، گرمایی در چانه، در هم رفتن چشمها و تغییراتی در بدن ایجاد می شود و شاید لبخند تلخی در صورت ایجاد می شود. (گرینبرگ2019)

هیجانات سیستمی هستند که باعث ایجاد یک رفتار خاص یا تمایل به رفتار خاص در ما می شوند و عموما با برانگیختگی در بدن همراه هستند(گرینبرگ2010) مثلا ترس ما را آماده فرار از خطر می کند و در بدن و صورت ما تغییرات فیزیولوژیکی ایجاد می کند.

مطالعه بیشتر: تست mbti

پردازش در ای اف تی

در یک بافت مبتنی بر همدلی ما به مراجعین کمک می کنیم تا به احساسات بدنی شان هماهنگ شوند و شناخت را به هیجان مرتبط کنند

هدف این درمان، پردازش هیجانی است و این امر با موارد زیر به دست می آید:

تشخیص هیجانات، تجربه هیجانات، پذیرش آنها، تحمل آنها، تنظیم، بیان، مفهوم دادن به آن ها، تبدیل آنها، و مدیریت این هیجانات توسط مراجع است. آنها اطلاعات مفید از طریق این هیجانات به دست می آورند.

یکی از مهمترین فرضیات  eft این است که اگر خود را به صورت کامل نپذیرید ، نمی توانید تغییر کنید. شما قبل از این که جایی را ترک کنید باید به آن جا وارد شوید. باید هیجانات دردناک را تجربه کرد تا بتوان آنها را درمان کرد.

ما نیاز داریم از هیجاناتمان آگاه باشیم تا هم بتوانیم به عنوان راهنما از آنها استفاده کنیم و هم بتوانیم در صورت نیاز آنها را تغییر دهیم.

مطالعه بیشتر: تقویت هیجانات به سبک آرس

دوگانگی هیجانات: چه زمانی هیجان را فعال کنیم و چه زمانی آن را تنظیم کنیم؟

این سوال مهمی است که چه زمانی هیجانات را فعال کنیم و چه زمانی هیجانات را تنظیم کنیم. هیجاناتی که کم تنظیم شده اند و باید آن ها را پایین کشید یا هیجانات ثانویه هستند(مثل ناامیدی و یاس) یا هیجانات ناسازگار اولیه (مثل شرم ناشی از بی ارزشی، اضطراب ناشی از ناامنی و وحشت)

وقتی آن قدر آشفتگی بالاست که هیجان دیگر اطلاعاتی در مورد افکار و رفتار سازگار به ما نمی دهد باید آن را تنظیم کنیم.

هیجانات ناسازگار شرم مرکزی و احساس مربوط به آسیب پذیری وقتی تنظیم می شوند یک فضای کار به ما می دهند که با آن ها کار کنیم، نه این که غرق در آن ها شویم.

جدول زیر نشان می دهد که چه زمانی هیجانات را فعال کنیم و چه زمانی تنظیم کنیم

مطالعه بیشتر: پرسشنامه پنج وجهی ذهن آگاهی

4 راهنما برای درمانگر وجود دارد:

وقتی مراجعی روبه روی درمانگر می نشیند، به امید بهبودی و کسب رضایت می آید، درمانگر eft با همدلی، تمرکز و حضور وارد این میدان بی نهایت و نامشخص می شود. درمانگر وقتی وارد این دریای طوفانی می شود باید علاوه بر ویژگی های شخصیتی، از 4 راهنمای بزرگ آگاه باشد:

سنجش هیجانی

 دانستن اصول تغییر

 صورت بندی درمان مراجع

 شناسایی نشانگرها و دانش استفاده از تکالیف مرتبط با هر نشانگر

مطالعه بیشتر: طرحواره های ناسازگار اولیه

الف- سنجش هیجانات

یکی از مسائل مهم، شناسایی هیجانات اولیه و ثانویه از یک طرف و هیجانات سازگار و ناسازگار از طرف دیگر است.

هیجان اولیه یک پاسخ اولیه و بی واسطه نسبت به یک موقعیت بیرونی است مثل غم از دست دادن یا ترس از تهدید. هیجانات ثانویه یک پوشش برای دوری از هیجان اولیه است مثل ناامیدی یا افسردگی که شرم ناشی از احساس ناکافی بودن را می پوشاند یا خشم ناشی از شرم مربوط به عدم اعتماد به نفس یا اضطرابی که ناشی از افکار فاجعه ساز هستند.

هیجانات ثانویه

همیشه ناسازگار هستند، ولی هیجانات اولیه می توانند یا سازگار یا ناسازگار باشند. وقتی جلسه را شروع می کنیم معمولا ابتدا با هیجانات ثانویه روبه رو می شویم که نیاز است توجه کمی به آن ها داشته باشیم و بعد به آرامی به سوی هیجانات عمیق تری که زیر این هیجانات نهفته هستند پیش برویم. این هیجانات زیرین تر، اولیه هستند.

هیجانات اولیه

برای اهداف و نیازهای انسان در جهان ضروری هستند و باعث انتخاب یک رفتار مناسب می شوند. مثلا وقتی یک ترس سالم به ما دست می دهد، خود را آماده فرار می کنیم یا خشم سالم باعث می شود مرزهای خود را به دیگران یادآوری کنیم. این هیجانات به ما می گویند که در حال حاضر در چه موقعیتی قرار داریم و به حل مسائل زندگی کمک می کنند.

نیاز است که ابتدا هیجانات ثانویه را نیز مورد توجه قرار دهیم و حتی به رسمیت بشناسیم تا بتوانیم به هیجانات زیرین آنها دست یابیم تا در نهایت نیازهای برآورده نشده را شناسایی کنیم و دست به اقدام مناسب بزنیم.

هیجانات اولیه ناسازگار

، هیجانات دردناک مرکزی هستند که بازتابی از مسائل حل نشده گذشته هستند و در نتیجه فرد را آماده این نمی کنند که اقدانات مناسب برای زندگی شان داشته باشد. بلکه او را قفل می کنند و باعث می شود از امکانات درونی خود محروم بماند.

این هیجانات زمانی برای بقای شخص مفید بودند ولی در زندگی اکنون او را گرفتار می کنند.(مثلا وقتی شخصی مورد انتقاد قرار می گیرد و شرم او فعال می شود ممکن است به خاطر سرزنشهای دوران کودکی اش باشد.)

این هیجانات با تغییر محیط عوض نمی شوند و شخص به آنها می چسبد و احساس ناتوانی می کند. در این صورت غنای لحظه حال ایجاد نمی شود و شخص دائم در گذشته می ماند. درمان eft یعنی تغییر این هیجانات ناسازگار.

در eft زمانی درمان صورت می گیرد که این هیجانات اولیه ناسازگار تغییر کنند. هیجانات ثانویه را باید بشناسیم و از آنها عبور کنیم تا به هیجانات زیرین و نیازها دست پیدا کنیم. در این درمان ، طرح اولیه بنیادین scheme و پردازش معنایی که ازین طرح ایجاد می شود هدف مداخله و تغییر هستند.

مراجع باید وارد این هیجان اولیه بشود. همان هیجانی که مثل یک رفیق قدیمی همراه اوست ولی رفیق بد. این ها همان هیجاناتی هستند که مردم به آن ها چسبیده اند و نیاز است به آنها برسند تا تغییر کنند و باعث پاسخهای متفاوت شوند.

در قسمت های بعد، دیگر راهنماهای درمان را بررسی می کنیم.

فرزاد میراحمدی

مطالعه بیشتر: بهبود روابط خانوادگی

[book1]