آموزش فن بیان

آموزش فن بیان

در این مطلب در مورد آموزش فن بیان صحبت می کنیم. هرگاه فرد در یک سخنرانی یا گفتگو تسلط بیشتری بر کلمات داشته باشد و برای انتقال مطلب از روشی مناسب استفاده کند می تواند ادعا کند که بر فن سخنوری تسلط دارد. برای یاد گیری فن بیان باید فرض بر این باشد، که فرد متکلّم می داند و می خواهد حرف بزند یعنی کلمات، مفاهیم و پیام او کاملا مشخص است و صرفا می خواهد جنبه های مختلف فن بیان را بداند و به این جمع بندی برسد که چگونه می تواند بر صدا، لحن و شیوه بیان خود مسلط شود تا ارائه بهتری داشته باشد و در زمان سخنرانی بتواند با  ذهن مخاطب ارتباط برقرار کرده و او را تحت تسلط ذهنی خود قرار دهد.

مدیریت استرس

قطعا یکی از مهارت هایی که سخنران و متکلّم وحده باید به آن مجهز باشد مدیریت استرس و تنش عصبی می باشد. به همین دلیل در آموزش فن بیان گوشه ای از تمرینات و تکنیک ها به مدیریت استرس و هیجانات اختصاص دارد. بسیاری از سخنرانان که احساس می شود، از نظر گفتاری دچار چالش هستند و فن بیان قوی ندارند، شاید دلیل این عدم توانایی در سخنرانی به خاطر ضعف در مدیریت استرس باشد.

خیلی از افراد با وجود برخورداری از معلومات علمی مناسب در هنگام سخنرانی و حتی با وجود آنکه مطالبی که می خواهند در سخنرانی ارائه بدهند مکتوب کرده  و چند بار می خوانند و تمرین می کنند اما وقتی شروع به سخنرانی و حرف زدن می کنند، دچار سوزش  و پیچش معده شده، کف دست ها، سر و صورت عرق می کند و ذهن از کلمات خالی می شود یا فرد قبل از سخنرانی به این مسئله فکر می کند که وقتی برای سخنرانی معرفی می شود و پشت تریبون قرار می گیرد، فضای جلسه ساکت می شود چه اتفاقی خواهد افتاد، آیا خواهد توانست سخنرانی کند یا نه. فکر به این گونه مسائل باعث اضطراب فرد شده و ممکن است باعث شود فرد سخنران دچار حمله های عصبی ناگهانی شده و اختیار کار از دستش خارج شود.

مطالعه بیشتر: ترس از صحبت کردن در جمع

جلوگيري استرس

 برای جلوگیری از این کارها معمولا تمرینات خاصی برای افرادی که قرار است برای اولین بار سخنرانی کنند در نظر گرفته می شود تا بتوانند بر استرس خود غلبه کرده و بر متن و موضوع سخنرانی مسلط شده وبا آسودگی سخنرانی کنند. برای این کار صاحب نظران و روانشناسان معتقدند که افراد مختلف برای غلبه بر استرس خود باید سعی کنند که فکر مثبت را در خود توسعه داده و از مهارت تجسم شرایطی که در آینده پیش می آید استفاده کرد و به کرات در این فضا ی تجسمی تمرین کنند و تا جای ممکن از افکار بد و منفی دوری نمایند.

همچنین می توان سخنرانی را به صورت مکتوب در آورده و پس از چند بار خواندن آن، نکات کلیدی و کلید واژه های آن را بطور جدا گانه روی یک کاغذ دیگر نوشته و همراه متن به محل سخنرانی برد تا سخنران در زمان سخنرانی بتواند آن را در مقابل دیدگان خود قرار دهد. اگر قرار است سخنرانی برای جمع بزرگی انجام شود ابتدا سعی شود به حالت تمرین برای جمع کوچکی این کار انجام شود تا بدین شکل قسمتی از مسیر حرکت به سمت اعتماد به نفس هموار شود..

 در زمان اضطراب آدرنالین ترشح شده باعث سطحی نفس کشیدن می شود که برای اکسیژن رساندن بهتر به مغز باید سعی شود با کشیدن نفس های عمیق ، مغز اکسیژن مورد نیازش را بدست بیاورد و دچار اختلال و سرگیجه نشود. همچنین این کار باعث می شود تا لرزش صدا که به دلیل تنفس نامنظم به وجود می آید از بین برود.

 برای کنترل استرس می توان  کارهای دیگری هم  انجام داد مثل نوشیدن آب به صورت متناوب، لبخند زدن، فشار دادن پیشانی و ماساژ آن که می تواند به تقویت مغز کمک کند. در ابتدای سخنرانی برای حفظ آرامش و سازگار شدن با شرایط باید سعی شود از ارائه سریع مطلب و شروع سخنرانی خود داری شود و سخنران با مکس و آرامش به تعادل ذهنی خود کمک کرده وبا نگاه کردن با مکث چشمی به حضار سعی کند تا آرامش را به ذهن خود باز گرداند و ذهن خود را با شرایط جدید سازگار نماید.‌

کنترل حجم صدا برای بالا بردن فن بیان

برای ارتقا و بالا بردن فن بیان باید به این نکته توجه شود که بدون داشتن یک صدای مناسب و رسا نمی توان انتظار مناسبی از یک فرد برای سخنرانی و انتقال مطلب داشت. چون اگر صدا در زمان ادای کلمات از یک کیفیت مناسب برخوردار نباشد می تواند باعث بی توجهی یا کم توجهی مخاطبان شده و عیار کار را بسیار پایین بیاورد. با تمرینات ساده می توان به ارتقا کیفیت صدا کمک کرد.

 برای انجام این کار می توان در یک فضای خلوت مثل اتاق با تمرکز و نگاه کردن به نقاط مختلف اتاق با صدای رسا جملات مشابهی را ادا کرد و  فرض را بر این قرار داد که در آن نقاط افراد فرضی  قرار دارند. در این روش باید سعی شود تا صدا برای افراد فرضی به صورتی ادا شود که آن ها بخوبی بتوانند کلمات را بشنوند و با آن ها ارتباط برقرار کنند.

این روش برای بالا بردن حجم صدا و کنترل برآن را تمرین پرتاب صدا می گویند. این تمرین ساده می تواند باعث شود تا بخشی از کیفیت سخنرانی فرد ارتقا پیدا کرده و باعث جلب توجه مخاطب شود.

بیان کلمات و جمله ها با سرعت مناسب

بیان کلمات و جمله ها با سرعت مناسب می تواند باعث ایجاد توازن و هماهنگی در سخنرانی و بالا رفتن کیفیت فن بیان شود. اگر به سخنرانی و شیوه حرف زدن سخنران هایی که از قدرت بالایی در این کار برخوردار می باشند دقت شود مشخص می گردد که بخوبی با سرعت بیان مانور کرده و فضای فکری مخاطبان را در اختیار می گیرند و به تناسب بحث آن را تغییر داده و تنظیم می کنند. نکته ای که در زمان سخنرانی و یا متکلّم وحده بودن  باید مورد توجه باشد این مطلب است که باید بدانیم که  هرچند سرعت مناسب مهم است ولی نباید سرعت حرف زدن سخنران در تمام طول یک جمله یا تمام طول سخنرانی یکسان و مشابه باشد جون باعث لطمه دیدن کار می شود.

سرعت ادای جملات مختلف باید بر اساس بار مطلب و نوع شنوندگان از نظر فکری به صورت متناوب تغییر کند تا از اثر بخشی خوبی برخوردار شود. برای تنظیم سرعت صدا در سخنرانی راه ها و تمرینات متنوعی وجود دارد که به تعدادی از آنها در ادامه مطلب اشاره می شود. یکی از تمرین هایی که برای این کار توصیه می شود ضبط جملات با سرعت ادای متفاوت است تا بتوان به نتیجه مطلوب در چگونگی سرعت بخشیدن به کلمات رسید. یکی دیگر از تمریناتی که می توان برای کنترل سرعت کلمات و جملات و بالا بردن کیفیت کار انجام داد تمرین موقعیت های برتر و ارشد تر است.

مطالعه بیشتر: فن بیان و سخنرانی

تمرين جهت بیان کلمات و جمله ها با سرعت

 مثلا اگر کسی می خواهد تمرین سخنرانی کتد سعی نماید به جای افرادی که دارای مقام و یا موقعیت بالاتری هستند حرف بزند این تمرین می تواند کمک موثری برای فاصله گرفتن از چهارچوب ذهنی و محدودیت های خود ساخته ذهنی باشد. با انجام این تمرینات اگر فرد احساس کند که همچنان سرعت حرف زدن و ادای کلمات و جملات در اختیارش نیست می تواند کتاب کودکان را با صدای بلند بخواند. چون فضای این کتاب ها، تصاویر، صفحه بندی و کلمات آن ها فرد را خود بخود وادار می کند تا شمرده تر و روانتر حرف بزند.

 از روش های تمرینی دیگر برای این کار این است که اگر جایی مطلب جالبی به چشمتان خورد با استفاده از شبکه های اجتماع، آن را به شکل صوتی بخوانید و پس از ضبط کردن برای دوستان خود بفرستید و یا نظر آن ها را در مورد صدای ارسال شده با یکدیگر مقایسه کرده و نتیجه لازم را به دست بیاورید یا با شنیدن و مقایسه عکس العمل های آن ها در مورد صدایی که برای آن ها ارسال کرده اید می توان نتیجه گیری لازم را در مورد کیفیت صدای ارسالی بدست آورد و با تکرار این کار به نتیجه مطلوب رسید.

 شیوه تنفس در فن بیان

یکی از عوامل مهم در فن بیان شیوه تنفس فرد سخنران می باشد. چون اولین عاملی که باعث می شود مخاطبان احساس کنند سخنران دچار استرس و اضطراب در سخنرانی شده است شیوه تنفس و نفس کشیدن می باشد. استرس و فشار عصبی معمولا عمق تنفس را کمتر و تعداد آن را افزایش می دهد. برای مرتفع کردن این مشکل، قبل از شروع سخنرانی یا در حین آن فرد باید سعی کند آرامش خود را حفظ کرده وبا نفس کشیدن های عمیق به طور متناوب بر شرایط مسلط شود و یا به شکل تمرین این  کار را انجام دهد تا بتواند در شرایط مختلف بر اضطراب مسلط شده و تنفس خود را به حالت عادی برگرداند.

مطالعه بیشتر: تقویت فن بیان

کارکرد زبان بدن در کمک به فن بیان

یکی از راه هایی که می تواند باعث بالارفتن کیفیت کار شود استفاده از تمام ابزار و وسایلی است ‌که فرد در اختیار دارد و می تواند از آن ها برای جلب توجه مخاطب یا عمق بخشی به سخنان خود استفاده کند که شامل طرز لباس پوشیدن، حرکات چهره و دست ها در زمان سخنرانی و… می باشد.

 هرچند استفاده درست از زبان بدن می تواند باعث ارتقا کیفیت کار شود ولی توجه به این نکته مهم است که افراط یا تفریط در بکار گیری زبان بدن می تواند اثر بخشی سخنرانی را کاهش دهد. ولی اگر به درستی از حرکات بدن استفاده شود می تواند بسیار تاثیر گذار باشد.

از این حرکات می توان به شکل  تغییرات در چهره متناسب با نوع مطالب ارائه شده در سخنرانی برای جلب توجه  مخاطب استفاده شود که شرایط مناسب برای اینکار در زمان ادای جملات سئوالی، تعجبی، رضایت و خوشحالی، تمسخر، ناراحتی و… می تواند اتفاق بیفتد و این تغییر حالت چهره می تواند اثر گذاری جملات در شنونده را بالا ببرد.‌

رابطه ارتباط چشمی با فن بیان در سخنرانی

بسیار مهم است که فرد سخنران در هنگام سخنرانی چشمان خود را حرکت دهد و دنبال نقاط امن و به دور از تنش بگردد تا بتواند آرامش خود را باز یابد. حتی در یک جمع چند نفره به اندازه انگشتان دست هم یک یا دو نفر هستند که به فرد سخنران احترام می گذارند و با لبخند به او نگاه کرده و حتی در صورت دوست نداشتن سخنانش با روی خوش به او نگاه می کنند و با حرکت سر سخنان گوینده را تایید می کنند در سخنرانی ها این افراد می توانند مانند نقاط طلایی باشند که گوینده با نگاه کردن به آن ها می تواند آرامش از دست رفته خود را بدست بیاورد و بر شرایط مسلط شود.

 در صورتی که فرد نتوانست چنین شرایطی را در مخاطبان خود پیدا کند باید نقاط دیگری را برای تمرکز در نظر بگیرد تا استرس شرایط نا متقارن نتواند بر او مسلط شده و سر رشته کلام از دستش خارج کند.

تسلط به دایره واژگان و بداهه گویی

کسانی که دارای معلومات علمی بالایی باشند از دایره واژگان بالایی برخوردار بوده و هیچگاه در استفاده از کلمات مختلف دچار مشکل نمی شوند و می توانند در هر فضایی متناسب با شرایط آنجا از دایره واژگان خود استفاده کرده و  با استفاده از آن ها در جمله بندی های خود مطالب خود را به شکل مطلوبی بیان کنند.

افرادی که خواهان بالا بردن قدرت فن بیان خود هستند باید دایره واژگان خود را گسترش دهند و بدانند که دایره واژگان یکی از عوامل اثر گذار فن بیان می باشد و کسانی که از دایره واژگان خوبی برخوردار می باشند معمولا بداهه گویان خوبی بوده و برای خیلی از سخنرانی های خود نیاز به متن مکتوب و از قبل تهیه شده ندارند، بخوبی می توانند خود را با شرایط مخاطب سازگار کرده و با او ارتباط برقرار کنند.

 این افراد از این قابلیت برخوردار هستند که به سرعت کلمات را در ذهن خود کنار هم بچینند و جمله ای جدید به زبان بیاورند. فرق افراد بداهه گو با بقیه مردم در این است که افراد بداهه گو در زمان سخنرانی دچار مکس و لکنت نشده به صورت روان و دلچسب حرف می زنند ولی افرادی از دایره واژگان کمی سود می برند در زمان حرف زدن دچار مکث شده و به سختی بین حرف های خود ارتباط برقرار می کنند که باعث بی حوصلگی مخاطب می شوند.

بنابراین برای بالا بردن کیفیت فن بیان باید دایره واژگان بداهه گویی را با مطالعه و گوش کردن به سخنرانی های مختلف تقویت کرده و بالا برد تا بتوان در سخنرانی از آن استفاده کرده و بهترین نتایج را بدست آورد.

مطالعه بیشتر: ‌فن بیان چیست؟