مي شود عشق را اندازه گرفت؟!

׳׳عشق وبدن انسان׳׳‌

آنها که طعم عشق را چشیده اند، خوب می دانند که این احساس پر تب و تاب با انسان چه می کند. اما عشق دقیقًا چیست؟

آیا می توان آن را اندازه گرفت یا حتی در بدن دید؟ دانشمندان سالهاست که به دنبال حل معمای عشق هستند. اما جالب است بدانید آن اندامی که افسار عشق را در دست دارد ، مغز انسان است . در سال ۱۹۹۲دکتر جان گری ، نویسنده و مشاورخانوادگی ، کتابی به نام ׳׳مردان مریخی، زنان ونوسی׳׳ نوشت که بیش از ۵۰ میلیون نسخه از آن در جهان به فروش رفت و برای۱۲۱ هفته در فهرست کتاب های پرفروش جای داشت.

این نویسنده آمریکایی در این کتاب مشکلات رایج در روابط زن و مرد را ناشی از اختلاف بنیادین روانشناختی میان جنس مذکر و مؤنث دانسته و از این استعاره استفاده می کند که مردان و زنان هر کدام از دو سیاره مختلف می آیند؛ مردان از مریخ هستند و زنان از ونوس . اما مردان مریخی و زنان ونوسی اگر در بسیاری از موارد با یکدیگر اختلاف داشته باشند ، دستکم در یک برهه از زندگی شباهت بسیاری به هم پیدا می کنند و آن هم زمانی است که عاشق می شوند. عشق وقتی که می آید ، روح و جسم را بیقرار می کند و به تسخیر خود درمی آورد. انسان ها تا هزاران سال بر این باور بودند که عشق معمایی رازآلود و هدیه های از جانب خدایان است . در دوران معاصر اما دانشمندان در تلاش برای پرده برداشتن از این سحر و جادوی عشق و ׳׳بالیی׳׳ بوده اند که این احساس بر سر بدن می آورد.

عشق دقیقًا چیست؟

آیا قابل اندازهگیری است؟ آیا میتوان آن را از طریق اسکن کردن مغز یا آزمایش كردن خون بررسی کرد؟ آیا میتوان مثال با عکسبرداری ׳׳ ابتالی بیمار به عشق׳׳ را تشخیص داد ؟ ٭ فرماندهی مغز برعشق در ادبیات ، هنر یا زبان عادی مردم کوچه و بازار هرگاه صحبت از عشق شده  ، پای قلب به میان آمده است ؛ قلبی که با دیدن معشوق به تپش افتاده و در حال بیرون زدن از سینه است یا با از دست دادن معشوق ، زخم خورده و شکسته شده است .

هرچند در این تعبیر جا افتاده قلب و عشق پیوندی نا گسستنی با یکدیگر دارند ، اما در حقیقت آن اندامی که افسار عشق را در دست دارد ، مغز انسان است. ׳׳ دوناتالمارازیتی׳׳، استاد دانشگاه پیزا ، که خود دو بار عاشق شده و قدرتی را که عشق ایجاد میکند ، به شخصه تجربه کرده بود ، علاقمند شد که پدیده ی عشق را بیشتر کنکاش کند. او در سال ۱۹۹۹ نتایج تحقیقی را منتشر کرد که در آن نشان داده شده بود، سطح سروتونین، از ناقل های عصبی که نقش آرامبخش دارد، در کسانیکه به گفته خود عاشق هستند بسیار پایین تر از میزان طبیعی است.

طبق این تحقیق سطح سروتونین در بدن این افراد درست در همان سطحی بوده است که در بدن افراد مبتلا به اختلال وسواس دیده می شود. در این تحقیق که در مجله Scientist New به چاپ رسید ، ذکر شده بود که هر دو گروه )عاشق ها و مبتلایان به اختلال وسواسی فکری یا عملی ( به طور افراط گونهای نسبت به یک چیز یا یک شخص احساس نگرانی و وسواس از خود بروز می دهند.

پژوهش های علمی نشان داده اند که عاشق شدن واقعًا چشم انسان را بر کم و کاستی های معشوق می بندد. این گروه تحقیقاتی با تکیه بر یافته های خود عنوان کردند که شیمی مغز کسانی که رفتارهای وسواس گونه از خود نشان می دهند ، مثلًا روزانه به دفعات بسیار زیاد دستهاشان را می شویند یا به طور غیرعادی تمایل به نظافت یا کنترل مدام شعله های گاز دارند ، با افرادی که تازه عاشق شده اند، شباهت دارد. ׳׳ دوناتلا مارازیتی׳׳ و تیمش۲۴ زن و مرد را که در طول ۶ ماه پیش از این تحقیق عاشق شده بودند با ۲۴ زن و مرد داوطلب دیگر که یا تنها یا در رابطه عاشقانه طولانی مدت و با ثبات بودند ، مقایسه کردند. نخستین یافته این دانشمندان این بود که در بدن زنان و مردان عاشق به طور قابل توجهی میزان هورمون کورتیزول که در هنگام استرس ترشح می شود ، بالاتر از گروه دیگر است .

مردان عاشق مالیمتر، زنان عاشق مهاجمتر ׳׳دوناتالمارازیتی ׳׳ همچنین در یافت که میزان تستوسترون ، مهمترین هورمون مردانه ، در مردان عاشق کمتر از دیگر مردان است. در عوض میزان ترشح این هورمون در بدن زنانیکه عاشق هستند، در مقایسه با دیگر زنان بیشترمی شود . به گفته او در این وضعیت مردان بیشتر شبیه زنان و زنان بیشترشبیه مردان می شوند، ׳׳انگار که طبیعت می خواهد آنچه که می تواند میان زنان و مردان متفاوت باشد را از میان ببرد ، زیرا در این مرحله زنده ماندن و جفتیابی مهمتر است. ׳׳ هنوز دانشمندان موفق به توضیح علمی این تغییر ׳׳ انتستوسترون׳׳ نشده اند اما یک فرضیه که مطرح شده ، این است که ترشح پایین این هورمون در مردان ، آنان را مالیمتر کرده و آرامش پیش شرطی است تا مرد وارد رابطه شود .

مطالعه بیشتر: چگونه عاشق شویم

در مقابل ، طبق فرضیه ، بالا رفتن میزان ترشح تستوسترون در زنان موجب افزایش میل جنسی آنها می شود. اما آیا عاشق شدن تنها دلیل ایجاد این تغییرات در بدن هستند؟ برخی پژوهشگران پس از انتشار این تحقیق ، تغییرات هورمونی در بدن را به میزان بالای رابطه جنسی نسبت دادند که در این مرحله رخ می دهد. در مقابل با در نظر گرفتن این نکته که در حالت عادی میزان تستوسترون در مردان به هنگام افزایش رابطه جنسی بالا می رود ، در آن زمان در پژوهش های دیگر این نکته مطرح شد که اگر طبق گفته ׳׳منتقدان׳׳ تغییرات هورمونی در نتیجه افزایش رابطه جنسی به وجود می آید، پس بایستی در مردان عاشق میزان ترشح تستوسترون بالاتر برود و نه آنگونه که طبق پژوهش های دکتر مارازیتی نشان داده شده ، کمتر شود .

عشق آتشین و واكنش مغز تاکنون تحقیقات متعددی نشان داده اند که هنگام شکل گرفتن احساس عشق آتشین به وضوح بخش هایی از مغز فعال شده و فعالیت بخشهای دیگر کمتر می شود. ׳׳ سمیر زکیو آن دریاس بارتلز׳׳ از کالج دانشگاهی لندن دو تن از نخستین پژوهشگرانی بودند که موفق به شناسایی این بخش ها شدند. آنها به داوطلبان شرکت کننده در این تحقیق عکس هایی از کسانی را که عاشقشان بودند ، نشان دادند و همزمان مغز آنها را با دستگاه ׳׳ام آر ای׳׳ اسکن کردند. در این تحقیق دیده شد که بیش از همه ۴ نقطه در سیستم لیمبیک )سامانه عصبی احساسی( فعال بودند. پژوهشگران مشاهده کردند که این واکنش بسیار شبیه به واکنشی است که هنگام مصرف کوکائین در مغز ایجاد می شود. دکتر بارتلز مینویسد: ׳׳ بین عشق و اعتیاد همپوشانی هایی وجود دارد. به نظر میرسد که اعتیاد از بخش هایی از مودول های مرتبط با عشق در مغز سوءاستفاده می  کند׳׳. با توجه به تئوریهای تکامل ، اعتقاد بر این است که احساس جذابیت بین۶ ماه تا ۳ سال عمر دارد که زمانی کافی است برای اینکه مرد در کنار زن بماند.

یافته های علمی مشخص کرده اند که در دوران عاشقی دوپامین ، از ناقل های عصبی ، مرکز لذت مغز را فعال می کند. این درست شبیه به فرایندی است که مواد اعتیادآور نظیرکوکائین، هروئین، نیکوتین، آمفتامین یا دیگر داروهای اعتیادآور ایجاد می کنند. این پژوهشگران همچنین با شگفتی دریافتند ، هنگامی که به مادران عکس کودکانشان را نشان می دهند ، درست همان بخشهایی که در مغز افراد عاشق در اسکن به رنگ روشن درآمده بود ، در مغز مادران نیز روشن می شود. البته نتیجه این ׳׳ آزمایش عشق׳׳ را نمی توان صد در صد پذیرفت ، زیرا اگر فرد داوطلب عاشق کس دیگری باشد و به هنگام دیدن عکس معشوق به آن فرد دیگر فکر کند ، درست همان بخش های مغزی به رنگ روشن درمی آید. به این ترتیب نمی توان نتیجه قطعی گرفت که با ׳׳ام آر ای׳׳ مغز می توان عشق دیوانه وار فرد به معشوق را تخمین زد. به گفته دکتر ׳׳بارتلز׳׳ هر چند احساس در پی فرایندهای فیزیولوژیکی به وجود می آید، اما این فرایند ها نمی توانند به طور کامل عشق را تعیین کنند. هورمون ها، موتور عشق قوه محرک عشق را شاید به درستی بتوان هورمون ها دانست ، هر چند که با این حال نمی توان به تنهایی از یک یا دو هورمون معین و تغییرات آنها سخن گفت . در ارگانیسم بدن انسان سیستم کنترل هورمونی به هم پیوسته است به طوریکه هر تغییر بر روی کل سیستم تأثیرمی گذارد .

٭ استرس مثبت ׳׳کریستوفکک׳׳، پژوهشگرآلمانی ، عاشقی را یک احساس استرس مثبت توصیف می کند که در آن بیش از همه غده تیروئید و هورمونهای جنسی و استرس دخیل هستند. دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که احساس ׳׳ عشق دیوانه وار׳׳ به طور میانگین تنها ۷ ماه طول می کشد.

در موقعیتهای اروتیک غده هیپوفیز که در زیر مغز قرار دارد ، هورمونی به نام ׳׳ اکسیتوسین׳׳ را ترشح می کند که از جمله در ایجاد انقباضات رحمی ، تسهیل ورود اسپرم به رحم و نیزتحریک اندام جنسی نقشی مهم ایفا می کند. ׳׳ اکسیتوسین׳׳ به هنگام ارگاسم و نیز وضع حمل باعث انقباض عضلانی می شود. تاکنون تحقیقات متعددی در مورد ویژگی های این هورمون که آن را ׳׳هورمون عشق׳׳، ׳׳ هورمون ارگاسم׳׳ یا ׳׳هورمون وفاداری׳׳ نیزمی نامند ، انجام شده است .

این تحقیقات نشان داده اند که ׳׳ اکسیتوسین ׳׳ موجب وابسته شدن و ایجاد احساس عشق و اعتماد میان دو نفر می شود و آنها را به داشتن یک رابطه مشترک با دوام و داشتن فرزند ترغیب می کند. یکی دیگر از هورمون های مطرح در زمان عاشقی ، ׳׳ وازوپرسین׳׳ است. این هورمون گردش شدید تر خون در اندام های جنسی را سبب می شود و نیز کمک می کند تا پس از ارگاسم فرد به خوابی عمیق فرو رود. رنگ رخسار خبر می دهد از سر درون رنگ… رخسار عاشق به خوبی از بیتابی درونی او خبر می دهد.

هنگام مشاهده معشوق یا چیزی مرتبط با وی ، تصویر به مغز عاشق مخابره و در آنجا آنالیز می شود. پس از آن مغز پیام هایی را به رگهای خونی در صورت می فرستد که موجب شل شدن عضلات آنها می شود . به این ترتیب مویرگ ها منبسط شده ، خون بیشتری در آنها به جریان می افتد و در نتیجه صورت قرمز می شود. عرق کردن کف دستها نیز یکی دیگر از نکات جلب توجه کننده است . مغز پیام هایی را به غدد عرق به ویژه در ناحیه زیر بغل و کف دست ها می فرستد تا عرق بیشتری تولید کنند . این واکنش ها به گفته دکتر ׳׳ کریستانزاندر׳׳، متخصص پوست ، به هنگام تحریکات ذهنی در زمان دلباختگی متداول هستند.

مطالعه بیشتر: کوچینک زندگی

عشق و کوري چشم این که قدیمی ها معتقد بودند ، عشق انسان را کور می کند ، ظاهرًا بدون حکمت نبوده است. پژوهش های علمی نشان داده اند که عاشق شدن واقعًا چشم انسان را بر کم و کاستی های معشوق می بندد. تیم پژوهشی دکتر׳׳ آندریاسبارتلز׳׳ دریافتند، زمانی که انسانها به کسانی که عاشقشان هستند ، می نگرند مدارهای عصبی که در حالت معمول با ارزیابی های انتقادی از دیگران مرتبط هستند ، غیرفعال هستند. عشق تنها سه سال طول می کشد.

آنهایی که طعم عاشق شدن را چشیده اند، میدانند که این مرحله پر تب و تاب ، مدت زمان محدودی دارد. دکتر ׳׳ هلن فیشر׳׳، انسان شناس و نژاد شناس آمریکایی ، که از وی به عنوان یکی از مشهورترین محققان پدیده عشق در جهان نام می برند ، به همراه همکارانش ׳׳ آرتورآرون و لوسی براون׳׳، سالها پیش به این نتیجه رسیدند که احساس ׳׳ عشق دیوانه وار׳׳ به طور میانگین تنها ۷ ماه طول می کشد. پس از گذشت این زمان بالا و پایین رفتن های هورمونی آهسته کاهش می یابد. نتیجه آن که دورانی آغاز می شود که پیوند میان زن و مرد قوی شده و آنها وارد رابطه با یکدیگر می شوند . هورمونها در این زمان به حد نرمال خود نرسیده اند اما مثل قبل نیز فعال نیستند. با توجه به تئوریهای تکامل ، اعتقاد بر این است که احساس جذابیت بین۶ ماه تا ۳ سال عمر دارد که زمانی کافی است برای اینکه مرد در کنار زن بماند.